Бриллиант жылан 2 ките

Dating > Бриллиант жылан 2 ките

Download links: → Бриллиант жылан 2 ките → Бриллиант жылан 2 ките

Кейпи дарбаза менен деле киришпесе керек. Кайрат кылганы менен коргонууга жарабай калган неменин чыкыйына оң муштуму ошол эле маалда бооруна сол муштуму кадала түштү. Балким агып жээкке чыгып калгандыр деген үмүт да. Сыртында жыландын жармысынын тилин соймоңдотуп турган сүрөтү бар болчу.

Кайда, ким уурдап кетти сени? Өзү пенсияга чыккыча эрмек кылып иштеп турайын деп колхоздун кампасын алды да мурдагы кампачыны өзүнө жардамчы кылып штат ачтырып койду. Мен ал адамга барган бул жакта турсун атын уккум келбейт. В октябре 1949 г. Өгөй атасы баласын эзип атса,апасы болуша да алабй, кээде тескери карап ыйлап, же көзүм көрбөсүн деп басыпкетчү. Россиядагы бир кендин курулушуна кетипдайынсыз болуптур. Мен жашагым келип калды, ооо кудай угуп жатасыңбы жашагым келет. Кадыр атасын да, кытай энесин да жардамга чакырып, ичинен жалынып жатты. Кытайга кайтып бараткан жолдо Ли так ушундай татаал суроолорго баш катырып баратты.

Министрлер баш болуп, чет өлкөдөгү каткан валюталарын коргоп берүүгө мага кайрылышат. А-а мен болсо минтип көргө жакындап баратам. Бир жолу ойгонсом тегерек тып-тынч.

Суперстан: - Суперстан - Келбей койду, кийимдери, буюмдары ошол боюнча турат.

Чолпонбек Абыке уулу Бриллиант жылан Чыгыш детективи Узундугу 37 см, жоондугу 7 см келген жыланды өтө баалууизумруд, бриллиант таштарды алтынга чөгөрүп, өзөгүн түзгөн алтын чынжыргабайлаштырып, бир эле ташына колуң тийсе тирүүчө койкоңдой баш көтөрө калып оозуачылып, алтын тили соймоңдосо мунун өлүү экенине ишенген адамдын да жүрөгүнсолк дедиргендей чеберчилик менен кайсыл кылымда кандай уста жасаганы эч кимгебелгисиз. Үстү көгүш каралжын, оозунун тегереги саргыч, көзү кызылбриллианттан, төбөсүндө көк бриллиант алтын таажы, боору ак түстөгү изумруд,акак таштардан, куйругунун учу чулу келип тоголок бармак сымал карабриллианттан турат. Бир оролуп келип башын куйругуна жаздап жатса кадимки тирүүжыландын өзү. Мунун баалуу экенин мындан бил, чакан караңгы бөлмөнү өзү шамчажарык кылууга жарайт. Бриллиант жыландын чыныгы баасын эч ким билбейт. Балким бирэле ташы бир нече миллион доллар турушу мүмкүн. Оозунан алтын тили чыккандакармап тартса ичинен алтын чынжырга байланган узундугу 7 см. Татаал түйүн ушул жерде жатат. Кылымдан кылым карытып колдон колго өтүп келатса да жылан эчубакта анын бир асыл ташын чыгарып алып, сатып акчага айландыргысы келгендердинколуна тийген эмес. Жыланды кармагандар жалаң акча, байлык тартыштыгы эмнеэкенин билбеген дүйнөсү эсепсиз байлар болгон. Ошондуктан жыландын кыпындайтүсү өзгөрбөй, кемибей мамыкка оролуп катылып келатат. Жыланга ээ болгондордунбаары анын ичине каткан ачкычтын сырын чечкиси келишет. Жылан канчалаган өмүрлөрдү сорду. Канчалаган баштар учуп,бей күнөө кандар төгүлдү, эч ким эсебин чыгарып айтып бере албайт. Жыланды колуна кармап көрүп катып алып жүргөн адамдарсаналуу гана болгону менен өмүрү жыланды көрбөй, кандай экенин билбей турупсыртынан тон бычып, жыланга жетиш үчүн кан төгүшкөндөр канча. Бул канкоркачанка чейин дагы жан сормолугун уланта бермекчи. Жогоруда айткандай жыланды колуна кармагандар байлыгынынэсебин так билбегендер болсо жыландын оозундагы ачкычтын сырын билгендеркүнүмдүк курсак тойгузаар токоч тапса кубанган кембагалдар болушту. Канча биркылымдан бери жыландын сырын билгендер жыланды издесе жыланды кармап жүргөндөранын сырын чечип берүүчүлөрдү издешет. Эки тарап ушунча болуп кезигише албайкелет. Кан төгүү, бири-биринин астын бөгөп жолдон адаштыруу жыланды кармапжүргөндөр тарабында эле эмес. А анын сырын билгендер да тарапта күчтүү. Жыландын сырын билгендер Улуу Сырдын жалгыз ээси болуп калыш үчүн, жыланды издөөдөнмурда атаандаш адамдарын издеп дербиш болуп келишкен. Жолугушкан жерде аөосузкармаш болуп өлүм же жеңиш деген гана максат болгон. Жыландын оозундагы ачкыч ачуучу кулпунун сырын жазып туруп,1-2 беттен кийин 5-6 бет кылып өзүнчө, ортосундагы 3-4 беттен кийин 7-8 беткылып өзүнчө жүз баракты тепе-тең экиге 50дөн бөлүп таштаган эки кийиз китепканча кылым өтсө да бириге албады. Качан биригери али да белгисиз. Китептин маанисин эч ким ушул кезгечейин толук окуган эмес. Жарымысын бөлөк-бөлөк жаттап окугандар укумдан-тукумгаже жалгыздан-жалгызга мураска өткөргөн бирден гана адамдар болгондуктан дүйнөдөэгер болсо экөө. Жок болуп кетүү коркунучу да бар. Күнөөсүз жерден жыландын сырын билет имишсиң, айт депнечендер зынданда, үңкүрдө чирип өлүп, кынйоонун адам укпаган түрлөрүнкөрүшкөн. Бул сырткы көрүнүшү эле. Чындыгында темирдей тартип карапайым эл үчүн болгону менен бийликбашындагылардын жана жашыруун түрдө болсо да эбегейсиз байлыкка ээлердин уюшканкылмыштуу иштери чегинен ашып бир учурда бийик идеяга фонотикалык түрдөберилгендер түзүшкөн коммунисттик коом ичинен чирий баштаган болчу. Раккаайланган бул коомдук чирүүнү эч ким токтото алмак эмес. Мындай кыйраткыч күчтүн башында ЦРУ турганы СССР таш-талканы чыгып, кыйраганданкийин гана белгилүү боло баштады. Тилекке каршы капиталисттик иридержавалар күткөндөй болбой экономикалык өнүгүүдө атаандашуу жоголуп, саны көпсапатсыз товар чыгаруу кризиси башталып кетти. СССРдин чек аралары ачылаарыменен сырье түрүндөгү эбегейсиз зор байлык болгон товарлар сыртка ташылып,кайра ичкериге арзан баа менен өндүрүлгөн сапатсыз товарлар ага баштады. СССРдин кыйрашы менен, эл жер үчүн патриоттуулук, Ата Мекендисүйүү, атуулдук ыйман деген адамзатындагы буга чейин эч жерде жазылбаса да, арбир адамдын ички дүйнөсүндө жашаган рух өлүп, жеке баюууга жулууну, дүйнөгөтойбоо оорусу күч алды. Бул өзгөчө бийлик башындагыларды катуу чырмады. Балкимчын эле адамзат үчүн акыр заман жакындап келаткандыр. Адам баласы ушул кезгечейин түзүп жана жашап келаткан коомдук түзүлүш дүйнөлүк деңгээлде башынанчирүүгө туш болду. Коом кандай жол менен өзүн-өзү дарылап бүткүл дүйнөлүк адамзаттын башына түшкөнмүшкүлдүү оорудан айыгып кетет азырынча табышмак. Мындай кубулуш эртедир-кечтир дүйнөлүк жарылуугаалып келет. Дүйнөлүк эки карама-каршы коммунисттик жана империалисттик системанын жашап турушу коомду өзүн-өзү дарылоого чоң таасир берип, жалпыадамзаттын жыргалчылыгы үчүн кызмат кылып, мыйзамдуулуктун сакталышына өбөлгөтүзгөнү СССР кыйрагандан кийин гана белгилүү болуп отурат. Жашоо-тиричиликтинкарама- каршылыгы күчөгөн менен иши жок жер өз угу менен айланып мезгил жылып ХХкылым аяктап келатты. ХХI кылым адам баласына эмне тартуулайт али астыдагытабышмак. Балким бүткүл адамзаттын келечек тагдырынын сырын жыландын ичинекатылган ачкыч ачуучу кулпунун ачылышы чечээр. Кылмышкерлер түнкатып келишкен да дарбазаны ачканда эле торпоктой болгон эки ажаан итти торойтоатышкан. Кейпи дарбаза менен деле киришпесе керек. Чыкканда гана эч шашпай өзүйүнөн чыккансып эшиктен чыгып кетишкен окшойт. Эки жарым метирче келгендубалдан мышыктай гана секирип өтүшкөн окшойт. Дабышты илгиртпей сезген ажаан иттердинбири уясынан белчесине чейин чыгып жан берген. Ок так эки көздүн ортосунакадала түшкөн. Экинчиси үйдүн эшик алдынан үч кадамча алысыраакта көмөлөнгөн. Бир ок кулак түбүнө, экинчиси туура жүрөгүнө кадалган. Бул байкуш деле иттикмилдетин аткарып катуу добуш чыгара үрүп ээсин ойготууга үлгүрбөсө керек. Үйдүнэшигин кантип ачкандары табышмак. Ачкыч менен ачкансып үйгө дабышсыз кирген. Көмкөрөсүнөн жаткан боюнча кежигесин ок жарыпөлгөн. Жаткантөшөгүнүн астындагы затвору тартылып машаны атууга даярдап койгон Калашниковавтоматы да да ушул ойду ырастап турат. Жогорку окуу жайын жаңы бүтүп келип, үйлөнгөн уулунунтөшөгүнүн астынан да октолуу Калашников табылган. Кылмышкерлер адамды чымчыкаткандай да көрбөгөн, машыккан кара мүртөздөр экен махабатка батып жаткан экижаштын ордунан козголууга да үлгүртпөгөн. Жаш келинди чекеге, жигитти кежигегебаскан. Ошентип экөө ысык жыргаалга баткан боюнча кучакташып гана тиги дүйнөгөкете беришкен. Бүтүрүүчү класста окуп жүргөн кызы гана өз бөлмөсүнүн эшигининалдында жүрөгүн мыкчып кулаган. Кейпи дабыш угуп эшиккечыгууга бет алса керек. Үйдүн ээсинин небереси болгон үч жашар баланы дааяшпаган. Наристе түшүндө мылжыйып күлгөн боюнча үзүлгөн. Ок так кекиртегинетийип моюн омурткасын талкалап кеткен. Кыйнагандан жалгыз гана үйдүн ээсининаялын кыйнашкан. Эки кабат үйдүн ичи, үчүнчү кабат болгон үйдүн астынкы подвалыбүт тозоңу чыга чачылган. Элүүгө жашы таяп калса да бой келбети келишкен сулууаялдын алгач бир эмчегин кескен. Жан жеринин эки жагын балтырына чейин тилипташташкан. Кыйноого чыдабай жанталашкан аял жанталашып үйдүн ар жерине катылганбүт байлыкты кылмышкерлердин астына чачкан. СССР али кулай элек рубльдин күчүкете элек, бир рубль бир долларга барабар кез эле. Үйдүн ичинде толтурачачылган акчалар. Үйүлгөналтын шакек, сөйкө, эски алтын тыйындардын, кымбат таштардын баасы бир миллионрублга чукулдаган. Кылмышкерлер ушунча байлыкты буттары менен тебелеп чачыпкеткендигине караганда алар тоноочулар эмес. Үйдөгү аялзатынын бирөө дазордукталбаган демек зордоп, кордоочулар да эмес. Запкы тарткан үйдүн шаардаокуп жүрүп аман калган уулун алып келип атасынын дүйнөсүн чачып көрсөтүп, эмнежоголгонун айтып бере аласыңбы дегенде, кайгынын уусуна чөккөн жаш жигитатасынын эмне дүйнөсүн, канча акчасы бар экенин так билбегенин жана атасы эчубакта уулуна дүйнөсүн көрсөтпөгөнүн мойнуна алуу менен бир гана эстегеникичине чагында, караңгыда күйүп турган тирүү жыландай болгон кымбат асыл таштанжасалган укмуштуу жылан көргөнүн жана ошол жылан эсепсиз чачылган дүйнөнүничинде жок экенин айтканы болду. Кылмыш райондун анча алыс эмес жайгашкан чакан айылда болупөттү. Республика дүңгүрөй түшкөнү менен кылмышкерлер кумга сиңген суудайдайынсыз болушту. Ээлеген ордунан корккон бийлик башындагылар ишти жап-жапкылып унуткаргыча шашышса, колдорунан эч нерсе келбесин билишкен ички иштерорганы менен прокуратуранын кызматкерлери ийин куушуруп гана отуруп калышты. Эксперттердин жыйынтыгына караганда кылмыш түнкү саат 12-1лерде болуп өткөн. Ички иштер бөлүмү менен прокуратура эртең мененки саат 10дордо араң кылмышболгон жерге келишкен. Эгер ошончолук алыс кетүүнү кааласа. Кылмыш болуп өткөнайылдын эли асты кийин мындай укмушту угушпагандыктан жүрөктөрү түшүп үрпөйүшүпболгон окуя жөнүндө бирөөгө укканын айткандан качып калышты. Анткени болгонкылмыш иши жөнүндө ким түрлүү кеп таратса атылат экен же муунтуп өлтүрүлөт экендеген ушак айылга тарап кетти. Көп өтпөй айылдан бир жигит мас болуп муунупөлдү эле анын өлүмүнүн себебин да айылдыктар ушул окуяга байланыштырышыпооздоруна кум куйгандай сүйлөгүс болушту. Ал түгүл участкалык милиционер даден-соолугун шылтоолоп жумушун таштап келген жагына көчө качты. Кылмыштын өзөгүболсо тээ алыскы-алыскы жылдарда үйдүн ээси отузга чыгып оттой күйүп турган 30жыл мурдата жаткан. Ал кезде аскердегилер үч жыл кызмат өтөөчү. Кызмат өтөп жүрүпбүткүл деңиз флотунун бокс боюнча өткөрүлгөн чемпионатында атаандаштарын жалаңнокауд менен жеңип чемпион болду. Кемелдин күч-кубатына дене түзүлүшүнө кызыгыпкалышкан машыктыруучулар аскер кызматын өтөп бүткөндөн кийин Москвада калыпмашыгуусун улантуусун сунуш кылышты. Кемел буга макул болду, болгону төрөлгөнжерине сагынган айылына эки айча барып ата-энеси менен учурашып келүүнү өтүндү. Тагдыр аны айылда эмне кызыгы менен күтүп турганын кайдан билди. Бир бирден гана муштап айылдын менмин деген зөөкүрлөрүн торойтоберген. Үчөөнүн ээги сынып, бешөөнүн кабыргасы сынган. Каргаша болуп бирөөсүнүнбоору катуу соккудан эзилип кетип ордунда жан берген. Ичиндеги арак ого бетержээликтирген Кекең ошо түнү отузга жакын жигитти эч кимге баш бербей өзү жалгызсабаган. Турмуш босогосун жаңы аттайм деп турган жигит ушинтип 14 жылга катуурежимге кесилип, Сибирге кете берди. Кийин Москвадан машыктыруучусу артынаниздеп келип, Кемел менен кошо келип жанында жүрүп алып кетпегенин арман кылыпдүйнө бокстун укмуштай бир чемпионунан айрылды деп ыйлаган дешет. Кемелдин өмүрү өз айылынан күнчөлүк алыс чыгып көрбөгөнкарапайым ата-энеси ыйлап-сыктап кат күткөндөн башка аргалары калбай калаберишкен. Арадан жылга жакын убакыт өтсө да дайны билинбеген Кемелден бир күнүкат келди. Кыскача гана түрмөдө жатат деген эле аты болбосо жашоосу аябай жакшыэкенин; анткени бүткүл Сибир боюнча түрмөлөрдүн ички кожоюну болгон адамгабиринчи коргоочу телохронитель экенин жазыптыр. Андан кийин бир жылда бир жеэки амандыгын билгизген каттар келип турду. Күндөрдүн бир күнүндө он төрт жылгакесилген жигит шып этип үйгө кирип келди. Болгону арадан беш жылча өткөн. Анда райкомдор да мындаймашинага жете элек болчу. Келери менен баягы өлгөн баланын үйүнө барып куранокутту да атасы-энеси менен жеке өзүнчө сүйлөштү. Эмне сөз болгонун эч кимбилбейт. Болгону начар турмушта турушкан немелер кийин үй салып мал-жан күтүпоңолуп кетишти. Эл арасында балаңардын куну деп Кемел көп акча бериптир,ошондон булар байып кетишти. Кейпи киши өлтүргөн кылмышкер өз мөөнөтүнөн мурдабошону келип калды деп арызданбасын десе керек деген күбүр-шыбыр ушак жүргөнүболбосо ачык сөз болгон жок. Кемелдин табышмактуу жүргөн турганы алыскыСибирдин түрмөсүндө отуруп келиши карапайым айылдыктар үчүн жүрөк үшүткөн ишэле. Анда Кыргызстандын аймагында апийим айдалып, аты дүңгүрөптурган кези. Көп өтпөй Кемел областын даярдоо конторасына райондордонапийим кабыл алуучу контролер болуп орношуптур деп угуп калышты. Ошол боюнчаКемелди айылдаштары анда-санда айыл ичинде жамандык-жакшылык болгондо бир көрүпкалышпаса көрбөй да калышты. Кийин гана 70-жылдардын этегинде айылга эки кабаткелишкен үй салдырып көчүп келди. Жалаң даярдоо тармагында иштеп жүрүпден-соолугум болбой калды деп 60га чыкканда айылга келген экен. Колхоздунбашкармасы байлык десе байлыгы, байланыш десе байланышы бар Кемел ордумду алыпкоер бекен деп чоочулады эле андай болбоду. Өзү пенсияга чыккыча эрмек кылыпиштеп турайын деп колхоздун кампасын алды да мурдагы кампачыны өзүнө жардамчыкылып штат ачтырып койду. Колхозчулар эки-үч айлап айлык ала албай кыйналып бараткандаКемел айлыктын акчасын берип койчу да кийин банктан акча келгенде бергенинкайра алчу. Муну башкарма, кассир үчөө гана билчү. Башка жан адамга ооздорунан чыгарбоогошерттешиптир. Ал да жогорудагы кандуу окуя болуп өткөндөн кийин чыгып отурат. Айылда Кемелге 10 сомдон 1000-2000 сомго чейин карыз болбогон адам калбасакерек. Кырсыктап,башына кыйынчылык келип тургандарга кылчактабай жардам бергендиги болгон экен. Өткөн кырсыкка айлык эли тикесинен-тике туруп чын дилден кайгырышты. Ал эмиКемелдин айылдан сырткаркы жүргөндөгү 40 жылга жакынкы өмүрү алар үчүн табышмакбоюнча кала берди. Бара-бара акыл эсиөнүккөн сайын адамдар жаратылыштын жырткыч жан-жаныбарларынан коргонуш үчүнэмес, адам адамдан коргонуш үчүн жана адам адамды коркутуш үчүн, түрлүүкуралдарды ойлоп чыгара башташты. Ошентип жүрүп отуруп адамдар өздөрү жашап турганжерди да быт-чытын чыгара жарып жиберүүчү кудурети бар атомдук куралдардычыгарууга жетишишти. Адамдын акыл-эсинин өсүшү менен адам адамды башкаруунунмыйзамы болгон мамлекет жана аны башкаруу тартиби дегенди ойлоп табышты. Мамлекет жана мамлекетти башкаруу ыкмалары доорлор өткөн сайын өнүгүп отурупадамды өзүн-өзүнө каршы кое алган коркунучтуу куралга айландырды. Маселен доллардын дүйнөлүкрынокту ээлеп алышы нечендеген мамлекеттердин экономикасын талкалады. Ошол элеучурда эбегейсиз ээликке умтулуп, дүйнөнүн жармысын ээлеп алган мененМонголияны гүлдөтө албаган Чынгызхандын жүрүшүндөгүдөй Американын өзүнүнайласын кетирип азыр дүйнө жүзүндө канча миллиард доллар бар жана анын канчасыжасалма экенин биле алгыс абалга жеткизип, экономикасынын түбүнүн бошойбаштаганынан белги бере баштады. Адам жаралгандан берки эки күрөш айыгышып тытышкан кармашынулай берди. Бул кармаш бир жагы адам адамдын акыл-эсинин жетишкендиги мененбири-бирине зыян келтирбей жыргал жашоого умтулуу болсо, экинчиси айрымадамдардын күчтүү акыл-эсин пайдалануу менен экинчи бир адамдардын үстүнөнбийлик жүргүзүп, өзүнүн жыргалчылыгы үчүн иштетип, жыргап жашоого умтулууболду. Биринчилери адам жыргалчылыгы деп ойлоп чыгаргандарын дайыма экинчитоптогуларга уурдатып жиберип жатышкандыктарын билбей келишүүдө. Гитлердин тилин алып Россияга келип, сазына чөгүп, суугунатоңгон карапайым дыйкан Ганска эмне жок. Урдум сени Сталин менен өзүң жекегечыгып мушташа бер. Мен 10 теше жеримди айдасам жанымды багам деп айта алганжок. Россияны Гитлер басып алган күндө да Ганска эч нерсе артмакэмес. Бары бир баягы 10 теше жерин айдамак. Ошондой эле Чынгызханды ээрчипкөчүгү жооруп Балтика жээгине чейин барган койчу Монголго эч нерсе арткан эмес. Жаман атын жоор кылып, сөөгүн сүйрөп баягы эле кароосуз калган боз үйүнөбарган. Жер үстүндөгү эң акыл-эстүү жанмын деген адам баласы ушулкезге чейин жеке өз алдынча ушундай жөнөкөй суроолордун да жообун бере албайт. Адамдын өз башына өзү ээ боло албай аргасыз мезгилдин талабына көнүп кор болгонучурлары сансыз. Азияттын денеси дүр деп ордунан секирип кете сактады. Көздөрү алайып, тамагы буулуп, үнү чыкпай калды. Өңү купкуу болуп чекесиненмуздак тер чыга түштү. Дипломаттын ичиндекөздөрү кыпкызыл денесинен тири укмуштуу миңдеген түрлүү нурларды бөлүпчыгарган, типтирүү жылан, оозун ачып, алтын тилин соймоңдотуп тикчие тиктептурган эле. Өмүрүндө бирөөнүналдында коркконун же апкарыганын билгизбеген жаны азыркы абалын тигилердинкөрүп турганына намыстана түшкөн. Жылан экөө тиктешип турушту. Жылан менен тиктешип турупАзият өзүнүн кыбырап жүргөн бир пенде экенине, жыландын андан алда канча күчтүүэкенине, ал аны бир тиктегенде эле арбап койгонуна түшүндү. Карышкыр менен сайгакка вертолет менен аңчылык кылгандантажап эриккенде ООганстанга барып адамдарга аңчылык кылып бугун чыгарчу Азиятжыландын астында бүжүрөй түштү. Өзүн эсине келтириш үчүн дипломатты жабайын депсунган колдору көтөрүлбөй калтырап ордунан кыймылдаганга даремети жетпегендебуту менен сырттагы телохронителдерин чакырчу кнопканы басты. Дипломат жабылгандан кийин чыгып кете бер деп колун шилтепкойду. Канча шалдырап отурду ким билет. Биртопто барып ордунанкозголуп укмуш бир кымбат дүйнөсүн тапкансып дипломаттын сыртынан аяр сылады. Чыныгы аты ким, ал түгүл улуту кимэч ким так билбейт. УчурундаМосквадагы ээги түшкөн абышка менен да МВДнын, КГБнын көзүрлөрү менен дакаалаган учурунда көзмө-көз сүйлөшчү. Бүткүл Азия боюнча тордой жайылган атайынокуу жайларынан даярдыктан өткөн КГБнын тыңчыларынын башында турчу. Туюу сезими күчтүүсүнөн жана тыңчылары аркылуу дүйнөлүккабарлар менен дайыма тааныш болгондуктан СССР эртедир кечтир кыйраарын анысактап калууга мүмкүн болбой калганын, он беш жыл мурда билди да колундагытармакты жеке кызыкчылыгынын багытына колдоно баштады. Өзү менен дайымаМосквадагы атайын мектептен даярдыктан өткөн 30 жигитти ала жүрчү. Бул жигиттершефтин айтканын эч ойлонбой аткарууга жана туура же туура эмес деп талкуугаалбоого үйрөнгөн чыныгы жандуу роботтор болчу. Бул жигиттер эч убакта байлык, дүйнө, өзүнүн жекекызыкчылыгы, келечеги жөнүндө ойлонушчу эмес. Алар үчүн шефтин сөзү ыйык, дыңдебей так аткарыш парз, керек болсо жанды бериш керек деген гана принципжашоочу. Болгону бир гана түндө жок болупкислотага ээрип кетишти. Алардын орундарын башкалар ээледи. Анда Кыргызстандын аймагында апийим айдалып, аты дүңгүрөптурган кези. Көп өтпөй Кемел областын даярдоо конторасына райондордонапийим кабыл алуучу контролер болуп орношуптур деп угуп калышты. Ошол боюнчаКемелди айылдаштары анда-санда айыл ичинде жамандык-жакшылык болгондо бир көрүпкалышпаса көрбөй да калышты. Кийин гана 70-жылдардын этегинде айылга эки кабаткелишкен үй салдырып көчүп келди. Жалаң даярдоо тармагында иштеп жүрүпден-соолугум болбой калды деп 60га чыкканда айылга келген экен. Колхоздунбашкармасы байлык десе байлыгы, байланыш десе байланышы бар Кемел ордумду алыпкоер бекен деп чоочулады эле андай болбоду. Өзү пенсияга чыккыча эрмек кылыпиштеп турайын деп колхоздун кампасын алды да мурдагы кампачыны өзүнө жардамчыкылып штат ачтырып койду. Колхозчулар эки-үч айлап айлык ала албай кыйналып бараткандаКемел айлыктын акчасын берип койчу да кийин банктан акча келгенде бергенинкайра алчу. Муну башкарма, кассир үчөө гана билчү. Башка жан адамга ооздорунан чыгарбоогошерттешиптир. Ал да жогорудагы кандуу окуя болуп өткөндөн кийин чыгып отурат. Айылда Кемелге 10 сомдон 1000-2000 сомго чейин карыз болбогон адам калбасакерек. Кырсыктап,башына кыйынчылык келип тургандарга кылчактабай жардам бергендиги болгон экен. Өткөн кырсыкка айлык эли тикесинен-тике туруп чын дилден кайгырышты. Ал эмиКемелдин айылдан сырткаркы жүргөндөгү 40 жылга жакынкы өмүрү алар үчүн табышмакбоюнча кала берди. Бара-бара акыл эсиөнүккөн сайын адамдар жаратылыштын жырткыч жан-жаныбарларынан коргонуш үчүнэмес, адам адамдан коргонуш үчүн жана адам адамды коркутуш үчүн, түрлүүкуралдарды ойлоп чыгара башташты. Ошентип жүрүп отуруп адамдар өздөрү жашап турганжерди да быт-чытын чыгара жарып жиберүүчү кудурети бар атомдук куралдардычыгарууга жетишишти. Адамдын акыл-эсинин өсүшү менен адам адамды башкаруунунмыйзамы болгон мамлекет жана аны башкаруу тартиби дегенди ойлоп табышты. Мамлекет жана мамлекетти башкаруу ыкмалары доорлор өткөн сайын өнүгүп отурупадамды өзүн-өзүнө каршы кое алган коркунучтуу куралга айландырды. Маселен доллардын дүйнөлүкрынокту ээлеп алышы нечендеген мамлекеттердин экономикасын талкалады. Ошол элеучурда эбегейсиз ээликке умтулуп, дүйнөнүн жармысын ээлеп алган мененМонголияны гүлдөтө албаган Чынгызхандын жүрүшүндөгүдөй Американын өзүнүнайласын кетирип азыр дүйнө жүзүндө канча миллиард доллар бар жана анын канчасыжасалма экенин биле алгыс абалга жеткизип, экономикасынын түбүнүн бошойбаштаганынан белги бере баштады. Адам жаралгандан берки эки күрөш айыгышып тытышкан кармашынулай берди. Бул кармаш бир жагы адам адамдын акыл-эсинин жетишкендиги мененбири-бирине зыян келтирбей жыргал жашоого умтулуу болсо, экинчиси айрымадамдардын күчтүү акыл-эсин пайдалануу менен экинчи бир адамдардын үстүнөнбийлик жүргүзүп, өзүнүн жыргалчылыгы үчүн иштетип, жыргап жашоого умтулууболду. Биринчилери адам жыргалчылыгы деп ойлоп чыгаргандарын дайыма экинчитоптогуларга уурдатып жиберип жатышкандыктарын билбей келишүүдө. Гитлердин тилин алып Россияга келип, сазына чөгүп, суугунатоңгон карапайым дыйкан Ганска эмне жок. Урдум сени Сталин менен өзүң жекегечыгып мушташа бер. Мен 10 теше жеримди айдасам жанымды багам деп айта алганжок. Россияны Гитлер басып алган күндө да Ганска эч нерсе артмакэмес. Бары бир баягы 10 теше жерин айдамак. Ошондой эле Чынгызханды ээрчипкөчүгү жооруп Балтика жээгине чейин барган койчу Монголго эч нерсе арткан эмес. Жаман атын жоор кылып, сөөгүн сүйрөп баягы эле кароосуз калган боз үйүнөбарган. Жер үстүндөгү эң акыл-эстүү жанмын деген адам баласы ушулкезге чейин жеке өз алдынча ушундай жөнөкөй суроолордун да жообун бере албайт. Адамдын өз башына өзү ээ боло албай аргасыз мезгилдин талабына көнүп кор болгонучурлары сансыз. Азияттын денеси дүр деп ордунан секирип кете сактады. Көздөрү алайып, тамагы буулуп, үнү чыкпай калды. Өңү купкуу болуп чекесиненмуздак тер чыга түштү. Дипломаттын ичиндекөздөрү кыпкызыл денесинен тири укмуштуу миңдеген түрлүү нурларды бөлүпчыгарган, типтирүү жылан, оозун ачып, алтын тилин соймоңдотуп тикчие тиктептурган эле. Өмүрүндө бирөөнүналдында коркконун же апкарыганын билгизбеген жаны азыркы абалын тигилердинкөрүп турганына намыстана түшкөн. Жылан экөө тиктешип турушту. Жылан менен тиктешип турупАзият өзүнүн кыбырап жүргөн бир пенде экенине, жыландын андан алда канча күчтүүэкенине, ал аны бир тиктегенде эле арбап койгонуна түшүндү. Карышкыр менен сайгакка вертолет менен аңчылык кылгандантажап эриккенде ООганстанга барып адамдарга аңчылык кылып бугун чыгарчу Азиятжыландын астында бүжүрөй түштү. Өзүн эсине келтириш үчүн дипломатты жабайын депсунган колдору көтөрүлбөй калтырап ордунан кыймылдаганга даремети жетпегендебуту менен сырттагы телохронителдерин чакырчу кнопканы басты. Дипломат жабылгандан кийин чыгып кете бер деп колун шилтепкойду. Канча шалдырап отурду ким билет. Биртопто барып ордунанкозголуп укмуш бир кымбат дүйнөсүн тапкансып дипломаттын сыртынан аяр сылады. Чыныгы аты ким, ал түгүл улуту кимэч ким так билбейт. УчурундаМосквадагы ээги түшкөн абышка менен да МВДнын, КГБнын көзүрлөрү менен дакаалаган учурунда көзмө-көз сүйлөшчү. Бүткүл Азия боюнча тордой жайылган атайынокуу жайларынан даярдыктан өткөн КГБнын тыңчыларынын башында турчу. Туюу сезими күчтүүсүнөн жана тыңчылары аркылуу дүйнөлүккабарлар менен дайыма тааныш болгондуктан СССР эртедир кечтир кыйраарын анысактап калууга мүмкүн болбой калганын, он беш жыл мурда билди да колундагытармакты жеке кызыкчылыгынын багытына колдоно баштады. Өзү менен дайымаМосквадагы атайын мектептен даярдыктан өткөн 30 жигитти ала жүрчү. Бул жигиттершефтин айтканын эч ойлонбой аткарууга жана туура же туура эмес деп талкуугаалбоого үйрөнгөн чыныгы жандуу роботтор болчу. Бул жигиттер эч убакта байлык, дүйнө, өзүнүн жекекызыкчылыгы, келечеги жөнүндө ойлонушчу эмес. Алар үчүн шефтин сөзү ыйык, дыңдебей так аткарыш парз, керек болсо жанды бериш керек деген гана принципжашоочу. Болгону бир гана түндө жок болупкислотага ээрип кетишти. Алардын орундарын башкалар ээледи. Эски одеял жабылган кроваттын үстүндө сулк жатты. Баш жагындагы төрт бурч жыгачотургучтун үстүндө жалаң 50-100 долларлык жашыл купюрлар чачылып жаттат. Эмне кылаар айласын таппай алактап башы иштебей калгандай болду. Ошондо окутуучусу Кадыр атанын насааттары эсине түштү. Кадыр ата көп айтуучукүтүүсүз колуна тийген дүйнөдөн адамды ач көздүк сезими башкарып, эс-акылынжоготуп адамкерчиликтен кетет. Эмоцияга алдырган маалда жасалган иштин баарыайланып келип өз башыңа муш болот. Туура жасап жатам деп ойлойсуң, бирок аягытуура болбой чыгат. Ошондуктан мындай учурда өз акыл-эсиңди, кан айланууңдукалыбына келтириш үчүн көздү жуумп эч нерсе ойлобогонго аракет кылып сулк жатышкерек. Ойлосоң балалык кездериңдеги кызыктуу күндөрүңдү гана ойло. Мына ушул өзүңдү калыптандыруу ыкмаларынан өткөнсоң күтүүсүз табылган чоң дүйнө ал канчалык баалуу болбосун акылдан адаштыруукасиетинен айрылып күнүмдүк тиричиликке керектөөчү каражатка айланат. Дагы бирэстен эч убакта чыгарбоочу нуска, ашказанга таттуу тамактарды шыкай берсеиштебей, ич өтүп, күптү болуп, кусуп калган өңдүү керектөөнү да кичинеден ченемменен баштап урунбасаң күптү кылып кустурат, - деп кулагына кумдай куйчу. Окутуучусунун ар бир насаатын дайыма эсинен чыгарбайайтканын айткандай, дегенин дегендей так аткарып көнгөн Мыкын сулк жатыпкалганы ошол. Сулк жаткан калыбында уктап кеткен экен ойгонуп саатын карасаэртең мененки тогуз болуп калыптыр. Ордунан туруп эшикке чыгып келди да тарбөлмөдө адаттагы денесин машыктырган көнүгүүлөрүн шашпай дыкат жасады. Ананбарып отургучтун үстүндөгү жашыл купюрларды чогултуп, кроваттын астында жатканэски сумкасынын ичине жүз аарчыга ороп салып койду, бирөөнү да алган жок. Алуужөнүндө ойлобошко аракет кылды. Үйгө эски спортивкаларын чечип, жынсы шымыменен курткасын кийди да көчөгө жөнөдү. Эшигин кулпулап дарбазадан чыгайын депжатса квартирасынын кожоюну чыга калып кыйкырып калды. Мыкы дегенге тиликелбей Мики дечү. Квартира акысын да төлөшүң керек,уулум. Убактың болсо өтүп баратат. Бир күнү төлөй албайм депкойсоң, мен сенин штаныңды чечип аламбы. Ансыз да айдын он күнү өтүп кете турган болду. Кожоюн чал жер төлөсүнүн квартира акысын дайыма ай сайынастына- ала алып турчу. Өзү айткандай жаман сумкасында болсо бирже эки сыйра кийиминен башка эч нерсеси жок. Мыкыга окшогондор эртең төлөйалбайм деп баса берсе чын эле штанын чечип алабы. Мыкы чөнтөгүн сыйпаласа кече кечте тамактангандан арткан онбеш сомдон ашык акчасы бар экен. Демек курсагын тойгузса болот. Автобуска түшүптүз Ош базарына келди да тамактанып алгандан кийин оптом товар саткан кырканыаралай Салкынды издеп жөнөдү. Өзүнөн беш жашча улуу келин,жолдошу экөө ажырашып кеткен. Ушул базарда эки жылдан бери оптом товар сатыпоокат кылат. Мына Салкынга жардамдашып иштейт. Товарды Салкын жоопкер болупалат да кечке экөөлөп сатышат. Түшкөн пайызынын 60 проценти Салкындыкы 40пайызы - Мыкыныкы. Мындайда көмөктөшөт бири-бирине ишениши, алдашпашы керек. Мыкынынчынчыл экенине ишенип калган Салкын көмөктөшүп иштөөгө макул болгон. Канткен менен экөөлөп иштеген жакшы экен. Товарды да сатыккатүрлөп көбүрөөк алсаң болот. Уурдатпай карап турганыңа да жакшы. Бириң соодагаалаксыганда, экинчиң карап турасың. Салкындын кабагы суз экен. Алган товары да аз. Бул товарларды башкафирмадан алып келдим. Мени көп жакшы таанышпайт да. Бир жолдошкелиним ортого түшпөсө такыр беришмек эмес. Телохранителдери бар дечү эмесбелеңиз? Кейпи беш алты киши кол салсакерек. Эч кимиси эч нерсе болбоптур. Эстерин оодара чааптуруп алып кетсе керек. Жумуш элетабыла калат дейсиңби. Бир жумача честный иштесек бул фирма деле товарынкөбөйтүп бере баштайт. Түндө үйүңө телефончалсам жок экенсиң. Таң аткыча уйку бетин көргөн жокмун. Ошол фирманын кожоюнун тоноп кетиптир. Өзү 15 миң доллар депжатат чындыгы 10 миңдин тегерегинде болсо керек. Таң атпайминистрликтен бири телефон чалып ийди. Кылмышкер кожоюндун ганачөнтөгүн оодарган. Колундагы шакегин, саатын алган эмес. Үчөөнө тең бир-эки гана ударданжасалган. Үчөөнүн тең эстери ооп жыгылап калган. Эстерине келгенде кылмышкердинизи да жок болгон. Кылмыш 11-12нин ортосунда жасалган. Телохранителдердинайтымында ыкмаларды мыкты билген үч спортсмен бир учурда кол салгандай. Сага кайрылганым да ошол. Спортсмендер менен байланышыңжакшы эмеспи. Өз каналдарың менен сураштырып көрсөң. Эгер кылмышкер табылыпкалса өндүрүп алуу разборун өзүмө койгула дейт жабырлануучу. Жаңы элеар ким өз аймагына ээ болуп тынчып келатышты эле... Телефонду койду да колдорун көкүрөгүнө кайчылаштырыпкреслого чалкалай ойлонуп олтуруп калды. Көз алдынан өзү билген спортсмендердичууртуп жатты. Аңгыча эшик ачылып эки кызматкери күндөлүк жумуштары менен кирипкелишти. Алар менен сүйлөшүп бүтө электе орто бойлуу толук адам кирип келди. Уруксаатпы деген да жок. Түндөгү болгон окуя боюнчакелсеңиз керек деди. Тигил директордун оозу ачыла түштү. Ишке өтөлү деди кичине барктана. Себеби мага кол салгандар мыкты спортсмендер. Машыкканспортсмендер болбосо, экинчиден өздөрүнө ишенбес мага кол сала алышмак эмес. Сизден суранарым мага кимдер экенин гана тымызын билип берсеңиз. Хоть кайдан келген немелер болсун Россиябы, Өзбекстанбы, Казакстанбы өзүм чечишем. Бул жерде алдырган акчамдан мурда намысым күйүпжатат. Өзүм ударды сезгенделе жокмун, кулак түбүмдүн артындагы кежиге тарабым тыс дей түшкөндөй болду даэсиме келсем подьезддин кире беришинде жатыпмын. Телохранителдерим деле жөнбалдар эмес. Азим унчукпай ойлонуп турду да. Бул сөз бүттү деген белгиси эле. Эгер так маалымат таап берсең миңдоллар берем. Кош бол деди да. Азим сөз сүйлөгүчө тигил бүктөлгөн жүздолларлыктарды Азимдин столунун суурмасына салып шартылдай басып чыгып кетти. Азим өзү да бир учурда республикага аты дүңгүрөгөн спортсменболчу. Шаардагы жалгыз спорт мектебинин бүтүрүүчүсү. Анын спортсмкен экенинтышкы келбети, чымыр дене түзүлүшү, бырышып-тырышып сынган кулактары деле айтыптурат. Органга келгенден кийин спортту таштаганы менен спортсмендерденбайланышын үзө элек. Спортссмендер жасаган кылмыштын дээрлик баардыгы мененкабары бар болуп кимдер аркылуу жасалганын билип турчу. Алардан алып турганөзүнө тиешелүү ставкасы да бар эле. Ал түгүл айрым учурдатымызын аларга кабар жиберип жашынуусуна, качып кетишине жардам берүүчү. Өзүнүн төрт ишенимдүү кызматкерин чакырды да калган ишиңердижыйыштырып кое туруп бобул ишти беш сааттын ичинде бүтүрүп мага кабар кылгыладеп кимдерге жолугуп эмне жөнүндө сүйлөшүү керектиги тууралуу ар кимисине тактапшырмаларды берип жөнөттү. Өзүнө күнүмдүк тамака деп гана акча алып келген акчасын Салкынгакаттарып квартирага төлөйүн деп чогултуп жүргөн. Дүйшөмбүдө Салкынды түшкөжакын милицияга чакырып кетишти. Арадан төрт саатча убакыт өткөндөн кийин келди. Шефиңер жөнүндө кызыгып сурап жүргөндөр бар беле? Спортсмен таанышым жок болсо. Спортсменэмес дене түзүлүшү түзүгүрөөк да таанышым жок десем. Жигит таап берелиби депжалжакташат. Ким менен ишетейсиң дегенинен сени айттым. Эртең саат онго чакырды. Сени да, ме повескеси. Эжем менен чогуу иштеп жан багып жүрөм, - деп кой да барып. Фирмага барганэмесмин ал түгүл атын да билбейм де. Билбейм деген бир сөз. Кечинде Салкындагы чогулган акчасын алсаквартирага төлөгөндөн кийин жүз сом ашчудай чогулуптур. Үйгө жетери менен убадабоюнча абышкага квартира акысын карматты. Эртеси саат ондо милициянын Салкынайткан бөлүмүнө барса повесткасын бир тергөөчү түшүнбөгөнсүп көпкө карап турдуда: - Айылдан келгениңе канча болду? Эжекең деп Салкынды айтып жатканын түшүндү. Дагы бир сыйра беркинин жүдөө кебетесине көз жүгүрттү да. Кечинде жумуш бүткөндөн кийин Мыкы Салкынга - Эже мен эртең келбейм го, - деди. Ошол жактанбарып жумуш карайын деп жатам. Бул жерде жүрсөм жыргабайм го. Тапканым кварплат менен тамагымдан ашчудай эмес. Аякта жумушкаорношуш үчүн эле беш миң бериш керек дейт. Балким процентиңди көбөйтөйүн, мен55ин, сен 45ин, товарды көбүрөөк алып кышка чейин иштебейлиби. Салкын чындапМыкыны кетиргиси келген жок. Оор каробкаларды көтөрүү түйшүгүнөн кутулган. Ашык бир тыйын да алдабайт. Мындай көмөктөштү издеп таппайсың. Болбосо кайра Сизге келейин. СалкынМыкынын бир тууган эжесинен уруксат сурагансып ийбагып турганына ичи жылый, жадырайкарап: - Мейлиң Мыкын бактыңды бир сынап көр. Оромолду чечип жашыл купюрларды дагы бир жолу санады. Жети миң эки жүз. Учтай кармай ойлуу отурду. Биринчи күндөгү санагандайтолкундануу жок калыптыр. Кадимки керектөөлөрүнө жумшаш үчүн чогултуп жүргөн өзкаражатынча беймарал эмне керек жана эмнеден баштап биринчи сатып алуу керекичинен тизмелей баштады. Бөлүштүрө келсе жети миң долларың көп деле акча эмесэкен. Ушул түнү түшүнө Кадыр ата кирди. Сага өнөрдүтоносун, каракчылык кылсын деп үйрөткөн жок элем уулум, - деди. Бирок сиз мага сөзсүз аткарышың керек деп тапшырып кеткен иштерге жетишүчүн ушул жолго басууга аргасыз болдум. Экинчиден элге бекер гумманитардыкжардам деп келген товарларды саттырып арам жол менен байыган адамды тонодум. Мунумду Сиз кечиресиз го деп ойлодум. Барыбир тоноо, тартып алуу жакшы иш эмес. Эмисен бул иштин даамын татып калдың. Дайыма өзүңдү актоонуншылтоосун табасың. Түштөн чоочуп ойгонупкетип чалкасынан жатып алып өткөн түндү жана ал түнгө чейинки даярдыктарынкайра баштан тизмектей эстеп кайсыл жеринен жаңылыштык кетириши мүмкүн. Кайсылжерден милициялар илинчек таап алышы мүмкүн деп ойлонуп жатты. Бүткүл керектүү маалыматты Салкындан жана анын жолдош кызыГулядан чогултту. Кеминде бир жарым ай даярданды. Кыздар өз ара сүйлөшкөндөрүн көңүл бурмамыш болгону менен ар бир сөзүнөнбери эсине тутуп жүрдү. Эки жума бою Шефтин кайсыл маалда үйүнө келет. Телохронителдерикандай абалда ээрчип жүрөт үйрөндү. Эң ыңгайлуусу үйүнүн подьездине кирипбараткан жер экен. Фирманын өзүндө кол салууга такыр мүмкүн эмес. Анысы аз келгенсип дайыма бештен кем эмес телохронителдериболот. Күн-түн дебей киши өксү болбойт. Дагы бир байкаганы кээде гана үйүнөбаратканда экиден телохранителин ээрчитип үйүнө киргиче коштотпосо көпчүлүгүшофер телохранители менен барып түшүп калып, өзү кирип кетет экен. Демек,коштошкон күндөрү жанында ири суммадагы акча болушу мүмкүн. Биринчиден үй-ичинин кандай жайгашканын билбейт. Бешинчи кабаттан секирүү да коркунучтуу. Акыры күткөн күнү да келди. Күн сайын ичинен капкара трикокийип, сыртынан жынсы шым кийип алып мерчемдүү жерге барганда сырткы кийимдеринчечип катып коюп подьездден он кадамча алыс эмес калың бактын ичинде күтчү. Алгач эки күнү Шеф подьездге жалгыз кирип кетип жүрдү. Үчүнчү күнү эки жандоочусу менен келди. Болгондо да менмин деген эңишенимдүү жигиттерин ээрчитиптир. Мындай учурду колдон чыгарбаш керек. Эч нерсе менен иши жок кетип бараткан Шеф арттагыжигиттеринин кулап калганын да билген жок. Кара көлөкө ага жетип коркунучтууышкырып, тийип өткөндө бет маңдайы менен кулап түшө сактады. Кара көлөкө аныкулатпай кармап калды да кичине колтуктап туруп кырданта жаткырып коюп караңгытүнгө сиңип кетти. Бул окуя кылмышкерлер дүйнөсүн да спортсмендердин арасын дабир ду түшүрдү. Тоноочу дайынсыз жок болду. Ошентип баары тынчып калды. Арадан үч ай өтүп иш унут болуп баратканда дагы бир фирматонолду. Тоноткондор чыгымды ири суммада деп гана көрсөтүшүп канча экенинжашырышты. Кылмышкер жөнүндө капкара кийинген көздөрү гана ачык, орто бойлуу,арык чырай шайтандан да ылдам кыймылдаган неме тоногон деген гана маалыматтүштү. Бул жолу кылмыш Азим иштеген райондун аймагына туш келди. Фирманын кайтаруучулары эң мыкты деген спортсмендер мененкиши өлтүрүүнү чымын чапкандай да көрбөгөн баш кесерлер экен. Көлөкө сыяктуу эч дабышсыз пайда болуп, кайраэч дабышсыз жок болгон. Дардайган спортсмендер анын кайдан чыга калганынбайкабай калышкан. Соккунун тийген жерлеринде бармак басымдай кичине гана көгүштактар калган. Дээрлик бардыгы уктап кеткенсип эстери оогон да, бир жарым, экисаатта барып араң ойгонушкан. Мына ушинтип кылмышкерлердин дүйнөсүндө жаңы ысым, жаңы кличка пайда болду. Булкличканы чөнтөгү калыңдар үрөйлөрү уча үрпөйүп кеп кылып жүрүштү. Тымызын сураштырса мамлекеттераралык келишим боюнча келген спиртти оптом сатып иштейт экен. Ошондой элегумманитардык жардамга деп келген кумшекер менен унду сатып бүтүп калыптыр. Бүткүл шаардын аймагында наркомандардан баштап кандай гана топ болбосун өзүнүнстукачтарына кайрылып кичине үмүт кылгыдай да маалымат ала албады. Атайынтүзүлгөн группанын он эки мүчөсү күн-түнү бир жума чуркашып суй жыгылышты. Фирма да өз байланыштары аркылуу издөө салууда. Министргечейин чакырылып иштин жүрүшү боюнча суракка алынды. Райначальниги жумушкакелери менен ишти ушул кылмыш тууралуу кабар алуудан баштайт. Киши өлтүрүүлөрда бул иштин астында унутта калчу болду. Тоночу жогорку бийликте отурганкөзүрлөрдүн биринин чөнтөгүнө тийгени айкын билинип турду. Эгер иш боюнча эчнерсе табылбаса келечектеги карьерасына да салакасы тиери байкалып калды. Астына чоң максаттарды коюп жүргөн Азим үчүн бул сөз өзөөртөургандай сокку болду. Эсепте жүргөн кылмышкерлердин бир экөөсүн кармап келипишти жармаштыра салууга да мүмкүн эмес. Эртең эле иш жалган түзүлгөнү ачылыпкалчудай. Тонолгон чыгым өтө ири. Чыгыш күрөштөрүнүн түрлөрү боюнча бир катар адистерге,чеберлерге экспертизанын жыйынтыгы боюнча кайрылып мындай ыкмалар менен кимдермашыктырат, бул чыгыш күрөшүнүн кайсыл түрүнө жатат деп сураштырса баарыийиндерин куушуруп, баштарын чайкашат. Мындай ыкмада машыктыруучуларТибетте же Кытайда болушу мүмкүн. Бул ыкма менен массалык машыгуу жок. Мындаймашыгуулар өтө сейрек кездешет. Чебер ыкманыөз канынан жаралган тукумга гана калтырат. Эгер ылайыктуу адам чыкпаса өзбаштары менен тигил дүйнөгө да ала кетишет. Мына ушундай өтө сейрек кездешүүчүыкмада машыккан чебердин Кыргызстандагы бир экенине ишенбей турам. Бул миң сырлуу чыгыш күрөшүндөгү ыкмалардын өтө татаалына кирет. Булар манжалардын учтары менен гана иштешет. Адамдын денесиндеги кан тамыртүйүндөрүн, без түйүндөрүн мыкты өздөштүрүшкөндүктөн чыпалагы менен акырынсайып койсо адам уктап калат же өлүп да калышы мүмкүн. Эгер бары мен ойлогондойболсо бул өтө коркунучтуу кылмышкер. Мындай ыкманын чеберине туруштук берүүчүтелохранитель табылбайт. Табылган күндө да куну баштан ашат. Булардын артыкчылыгы өтө шамдангайлыгында. Кол илинбей келипөздөрү сокку уруп кеткендигинде. Ниндзялар да булардын астында алсыз деп уккам. Мен бул ыкмада машыккандардын тукуму үзүлгөн го деп жүргөм. Азыр да бар экенинеишенбей турам. Булар чыныгы жан алгычтар. Башка эч нерсе айтаалбайм. Муну да экөөбүз жакшы тааныш болгондуктан айттым. Болбосо бизде өзүңбилесиң тилди дайыма тишке кыпчып жүрүш керек. Болбосо тилиңе кошулуп башыңыргып кетиши кыйын деле эмес. Муну уккандан кийин Азимдин башы анык катты. Балким,Кытайдан келген граждандардан бирөөлөр болбосун дейин десе, кийинки фирманытоногондо кыргызча, орусча такылдап сүйлөптүр. Кытайдан келгендер кыргызчабилгенде да, орусча сүйлөй алышпайт. Сүйлөгөндөрү кытай акценти мененсүйлөгөндүктөн сөзсүз билинип калмак. Тигил тескерисинче кыргызча-орусчааралаштырып сүйлөгөн. Ошондой болсо да териштирсем артык баш болбос деп сырттанкелген граждандарды иликтөөгө киришти. Кытайдан Монголияга, андан Сибирдиаралап жүрүп Казакстан, Өзбекстан жакка оогонун иликтеген. Ошол боюгча жыланжөнүндөгң дарек дым болуп угулбай калган. Жыландын сырын каткан китептердинбири ички Кытайда, экинчиси Тибетте деп каңшаар укканы бар. Чындыгында буга маани да бергенжок. Өзүнүн бизнестик иштери мененСибирге барып калып баягы сөздү эстеди да түрмөгө кайрылды. Укмуштай эске тутуужөндөмү жана эмнени болбосун илгиртпей бат туюп жыйынтык чыгара алгандыгы мененайырмаланган Азият иштин төркүнүн шак түшүндү. Жолугушууга Азият өзү келди. Жолугушууон минутага да созулган жок. Ошондой болсо да менин дагы бирталабым калды. Эгер керек болсоң сураттырбай ала кетем. Сулуу башыңдын ийниңдентүшпөй жүрүшүн кааласаң. Мен бар боломбу жок боломбу дайым өз ордуңду бил. Арбир бурчта менин көзүм сени тиктеп, кулагым угуп турат. Фаризанын өңү купкуу болуп, тизелери калчылдап кетти. Азияттын көзүнөн адамдын көзү эмес кыпкызыл жыландын көзү жанып турган эле. Эми менинбир талабым бар... Талабыңызды айта бериңиз деди Азият. Ичиненжанаты болоор адамдын акыркы сөзүн угуп коюш чыгышта парз деп ойлоду. Азияттын оюн билип тургансып. Бир билгеним кимдир бирөөнүн алдында каргыш алыпубада берсем дайыма аткарып келдим... Ошондо мендей калжырак болупкаласың. Азият баш ийкеп койду. Товарым менен мына көздөн кайымболуп бул шаардан жоголоюн деп турганда оңбогур кармап алды. Сары изиме чөп салып машкедей издеп жүргөнүн билчүмүн. Өмүрүнүн акырына жеткидей акча сунуш кылдым. Эгер кое берсең бул жер бетинен жок болуп кетейин. Өмүр бою көксөгөнүмө жаңы жеткем. Буюрса баарынтоктотуп жаңыча турмуш баштайм деп кыялданып да бүтө элегимде оңбогон машкекармап жатпайбы. Өмүрүмдө бирөөнүн астында ошончо кор болуп жалдырапкөрбөгөндүрмүн. Деги эмнени гана айтпадым. Бутун кучактап буркурап боздопыйладым. Колумду кайрып көчүкө тээп айдап кетти. Тобо өзү бир тыйынын да алган жок. Жок дегенде акчаны өзүң алчы. Мен эч нерсе айтпайм десем даболбоду. Мени он төрт жылга айдашты. Тигилжактан дагы эки жолу кошулду ошентип отуруп минтип 26 жылдан кийин араңэркиндикке чыгып отурам. Сот бүтүп кетип жатканымда чакырттым. Келбейэле койсо экен деп тилегем. Кыйратып койгонсуп күлүп коетмылжыйып. Акыры мен тигил жактан чыгып келем. Сенчелик эч кимге өчөшкөн эмес элем. Так өз аялыңа башыңды кестиртип туруп бутумдун астынатоголоттуртам. Оң кулагың менен да сол кулагың менен да ук дедим. Бирок өңү бозоруп көзүнүн жалыны өчүп жалтаңдап кетти. Ошол жигит иликтесем дагы делеорганда экен. Ушул убадам аткарылса көрүмө тынчжатаар элем деди жүдөгөн кейипте бүжүрөй басып күрсүлдөй жөтөлө жатуучубөлмөсүнө кирип баратып кылчая карады да - Так ушул жерде башын аялы бут астыматоголотсо көксөөм сууйт, Сынок. Менин башка сөзүм жок деди да ары кирип кетти. Кошбол деген да жок. Алжыган абышканын мээсин жайната атсамбы деп нечен ирээткойнуңдагы пистолетке колун эптеген менен Азият анте албады. ЭмиАзият да абышканын айткан талабын аткарышы керек. Убада аткарылгандан кийинабышка ыраазымын убадаңды аткардың дегенден кийин абышканы эмне кылса өзүбилет. Өмүрүн сактоо бири-бирине тийбөө жөнүндө сөз болгон жок. Азият абышкаакча, анан өмүрүн сурайт го деп ойлогон. Иш бир топ татаалдашыпкетти. Көрсө сумкада көздөрү чакчайып, тили аз-маз бултуюпчыгып калган эркектин башы карап турган экен. Чаң будуңу түшкөн автобустан эл түртүшүп түшө качкыча шашатөрт милиция жулунуп кирип барышып эч кандай деле каршылык көрсөтпөй купкууболуп отурган аялды сүйрөп чыгышты. Азияттын жүрөгү бир нерсе шекшип ичкери жулунакирди. Үч бөлмөлүү үйдө өлүк тынчтык. Протездин жыты да калбаптыр. Стол үстүндөтил кат жатыптыр. Эми чындап жашагым келет. Мени издеп убакыт коротпо. Жакшысы, мен сенжөнүндө эч нерсе билбейм, сен мен жөнүндө эч нерсе билбейсиң. Катты окуп чыгып мыжый кармаган Азият өлө-сөлү чалга алдатыпжибергенине ызалана ичинен онтоп алды. Абышканы сыртынан бирөөгө кайтартып койсомбу деп ойлопөлө-сөлү неме кайда бармак эле деп койгон. Он жети жыл чогуу жашаган күйөөсүн өлтүрүп, башын кесипсумкасына салып көтөрүп жүргөн аялды суракка алган милициялар эч нерсе делечыгара алышкан жок. Гриппболуп ооруп атам деп койду. Чыкса үйдөн көп алыс эмес жердеги кичине базаргабарат да тамак-аш сатып келет. Кечке эрмеги детектив романдар. Анан түрлөптамак жасап ичет. Тамакты бапестеп жасап ичкенди жакшы көрөт. Бу да Кадыратасынан алган нускасы. Өзүңдү сыйлоону тамактыбапестеп ичкенден башта. Санына эмес, сапатына кара. Дайыма чүйгүндөп сапаттуутамак ичсең ден-соолугуң чың болот. Жаратылыш менен тең салмакта жүрөсүң. Окуучусуна далилдеш үчүнширенкени бир метрче аралыкка тике коюп туруп алаканы менен аба аркылуу түртүпкулатчу. Алаканы бир метрче жетпече да ширенкенин кабы бирөө чертип ийгенсип5-10 см учуп кетчү эле. Кадыр атанын укмуштуу өнөрлөрүнөн толук үйрөнө алганжокмун го деп калат өзүнчө ойго батканда. Кадыр атасынын өлөөр алдында акыркыайтканын эстеген сайын, атамдын айтканын аткара аламбы, өмүрүм жетээр бекен депжанын коерго жер таппай тыбырчылап кетет. Мыкынын өз аты Марат болгон экен. Кийин эле чоңоюпкалганында туулгандыгы тууралуу күбөлүгү жоголуп кетип жаңысын алганы баргандаөгөй атасы Мыкын деп жаздырып коюптур. Раматылыгы болгон өгөй атасы Мыкыгаэмнелерди гана кылбады. Өгөй атасынын машинасынын үнү алыстан угулганда, кайдажашынарын билбей эки бөлмөлүү үйдүн эч жерине батпай бүжүрөп калаар эле. Өгөйатасы колхоздун эскилиги жеткен калдырап-шалдырап тарпы тышына чыккан машинасынайдачу. Соо келеби, мас келеби жумуштан келээри менен колхоздун жетекчилерине, эски машинасына, тилин укпай айтышса айтышып, мушташса мушташып кеткен долуаялына Мыкынын апасына келген бүт жинин Мыкыдан чыгарчу. Бир жолу дубалдынкырында китеп окуп отуруп, өгөй атасынын келгенин көрбөй калган экен көрсө машинасыбузулуп, талаада калып жөө келиптир. Чыга берип бүт дубалды уратып бүттүң. Дубалдын жонунун алакандын кырындай ичкелигинен чуркамак түгүл, басууга оорэле. Бир жолу балдар менен сууга түшкөнү барып кечирээк келсе өгөй атасы келипкалган экен. Эч убакта калп айтырчуэмес. Түн ичинде көлмөнүн ары жагынан, бери жагына сүзүпөтөсүң деп зордоп кирди. Таяктан корккон Мыкы сууда чала-була сүзсө ушул күнүсууга сүзгөндү чындап үйрөндү. Ары-бери жанталашып сүзө берип, бир учурдаколу- буту иштебей калып чөгүп баратканын бир билет. Көзүн ачса жээкте жатыптыр. Кейпи өгөй атасы тартып чыкса керек. Машинасынын камерасын үйлөтүп, минип алыпжээкте отурган болучу. Деги кайсы бир жоругун айтасың. Өгөй атасы машинадан авария болуп өлгөндө кудайдын барэкенине ишенип, кубанганынан өңгүрөп ыйлаган. Өгөй атасы баласын эзип атса,апасы болуша да алабй, кээде тескери карап ыйлап, же көзүм көрбөсүн деп басыпкетчү. Кейпи тытышып уруша бергенден тажачу окшойт. Өз апасы менен атасы бир жарым жашында ажырашыптыр. Атасынынкандай экенин да элестете албайт. Россиядагы бир кендин курулушуна кетипдайынсыз болуптур. Өгөй атасы өлгөндөн кийин, апасы алкаш болуп кетти. Өгөйатасынан бир бала, бир кыз калды эле. Баласы кичинесинен ууру, тентек болупөсүп, кийин кыз зордуктап кесилип кетти. Карындашы эстүүрөөк чыгып, турмушкачыгып, өзүнчө эл катары, оокат кылып жүрөт. Апасы Мыкы армияда жүргөндө масболуп келип уктап калып, газга уугуп өлүп калган. Кадыр атага жолукпаса өзү ким болмок, кандай тарбияда өсмөк. Кадыр атаны айылдаштары Кытай чал дешчү. Себеби1960-жылдардын этегинде чек ара ачылып Кытайдан кыргыздар келе баштагандаайылга келиптир. Чокчо сакал эки бетинин ортосунан оту жанган, чыкыйган ортобойлуу, баскан-турганы шамалдай тың чалдын турпаты Мыкы үчүн эс тарткандакандай болсо, көзү өткүчө өзгөрбөдү. Мыкыдан бөлөк айылдаштары Кытай чалдын атыКадыр экенин билишпей да калышты. Болгону Үркүндө Кытайга качып барыпата-энесинен айрылып, ошоякта калып чоңоюп, минтип карыганда жерин издеп келгенкыргыздын бир чалы катары өтүп кете берди. Кадыр ата колхоздун кампасынкайтарчу. Кытай чал ичкиликичпегендиктен мурдагы кароолчулардай бир бөтөлкөгө бир каптан жем алуу датоктогон. Өзү кампанын жанындагы үч бөлмө үйдө турчу. Жаткан кроваты, тамакбышырган газы анан өзүнө жеткендей идиш-аягынан башка ныпым оокаты жок эле. Чалушул айылда жашаган бир урууга аты-жыты тууган экен. Жаңы келгенде кемпир алыпберели десе болбой койгон экен, ошентип жалгыз өзү турчу. Кытай чалдын жашыканчада экенин эч ким билчү эмес. Өзү да так жашын айтчу эмес. Үркүндө1916-жылы тестиер бала экенмин деп койчу. Короосунда тоок, индук бакчу. Кытай чалдын огородунда эмнелер гана өспөчү. Бышпайт деген жежөн эле көңүл буруп айдабай жүргөн көптөгөн түрлүү жемиштерди Кытай чалогородуна айдап өстүрө баштагандан кийин, айылдыктар да айдай башташчу. Кимменен болсо да бакылдашып сүйлөшүп кетчү. Шайыр чал бир гана өзү жөнүндө эчкимге, эч нерсе айтчу эмес. Кытай чал менен Мыкы 6-класста окуп жүргөндө эгин сапырганыбарып жүрүп, жакын болуп кетти. Эгин сапырганы барган балдардын баары кырмангаөздөрү менен кошо тамак ала барышчу. Мыкы гана эч нерсе алып барчу эмес. Алпарайын десе үйдө жарытылуу эч нерсе болчу эмес. Арактан башы чыкпаган апасынана жасаса да чийки кылып же күйгүзүп таштачу. Бир күнү балдар тамакка отурганда Кытай чал Мыкыны өзүнөчакырды да үйүнө ээрчитип барып чогуу тамактанышты. Мыкы өмүрүндө мынчалыктаттуу тамак ичип көрө элек болчу. Чоң табака куюлган тамакты кандай түгөтүпташтаганын өзү да билбей калды. Анда эмне деген тамак экенин да билген эмес. Лагман ичкенин кийин билди. Нанынын даамы да бир башка. Дасторкон толо түрлүүждемиш, жөн эле көздү алаңдатат. Каалаган тамагын ичи ооругуча ичти. Кытай чалда тим эркине койду. Тамакка тойгондон кийин экөө сүйлөшүп отурушту. КөрсөКытай чал Мыкы жөнүндө көптү билет экен. Жа дегенде өгөй атасы көлгөчөктүргөнүнөн, селкинчек тебесиң деп күздүн суугунда сыртка селкинчекке таңып,таң аткыча калтырганынан бери билерин айтса Мыкынын оозу ачыла түшпөспү. Көрсөбүт эле айылдаштары билишет экен. Апасы ыйлап-сыктап ар кимге айтчу окшойт. Чогуутамактанып жүрөлү, келип тур деди Кытай чал кетеринде. Эртеси дагы өзү ээрчитипкетти. Корунуп жүрүп жалтак, тартынчаак өскөн Мыкы өзү баргысы келип турса да,эгер чакырбаса баралмак эмес. Бара-бара Мыкы Кытай чалдын үйүнө конуп да калчу болду. Экөөаябай ынак боло башташты. Эч ким менен чечилип сырдашпаган Мыкы Кытай чалдан эчнерсе жашырчу эмес. Кытай чалга жолукканга чейин жашоо Мыкы үчүн жалаңуруш-талаш, бирин-бири басынтып кордоо, жектешүүдөн тургандай туюлчу. Жашапжүргөнүнө да маани берчү эмес. Жашоо - өмүр деген таттуу экенин, адамдын келечекке койгонмаксаты болорун, ага жетиш үчүн тынымсыз аракет керек экенин Мыкы Кытай чалдынүйүнө бара баштагандан кийин билди. Ошол боюнча кийин да чын-дилинен өз атасындай көрүп жүрдү. Муну Кытай чал датуйчу. Ата мээримин билбей, атага эркелебей чоңойгон бала ичики сезиминдеатасын жоктоорун билип, анын ордун аз да болсо толтурууга аракет кылчу. Ал өнөрдү эч кимгеүйрөтпөсөм, өзүмдүн башым менен кетет. Ошол өнөрдү сага үйрөткүм келип жүрөт. Ал үчүн сен менден өнөр окуй баштаганыңды жан адамга айтпашың керек. Анда касам ичели деди да Кытайча дуба окуп эски баштыктан күрөң булгарыменен сыртталган кытайча жазылган китепти сууруп чыкты да, эч кимге сыр айтпоожөнүндө Мыкыдан ант алды. Мыкы күрөң китепти чекесине үч жолу тийгизип антберди. Мындай дыкүтпөгөн Мыкынын жүрөгү түшүп калды. Мына ушинтип Кытай чал жумасына үч жолу эки сааттан Мыкыныөнөргө үйрөтүп да, окутуп да баштады. Экөө үчүн бир бөлмөнүн терезелеринсырттан ичкери көрүнбөсүн дешип, ак сыр менен сырдап ташташты. Кытай чалдынүйүнүн тегерегинде башка киши жашаган үй жок болгондуктан, булардын терезенисырдап салганына эч ким да маани берген жок. Ансыз да бош бөлмөнүн полун тазажууп коюшуп, жалаң такта полдун үстүндө чыгыш көнүгүүлөрүнүн ыкмаларын,бийлерин үйрөтүүчү болду. Чарчаганын, кыйналганын, денесинин ооруксунганын Кытайчалга билгизбегенге аракеттенүүчү. Окуу учурунда Кытай чал аябай сүрдүү талапкер болуп кетчү. Арбир туура эмес жасалган кыймыл үчүн жаза алчу. Окуу жеке эле көнүгүүлөрдөн эмесчыгыш элдеринин маданияты, улууну сыйлоо, кичүүнү ызаттоо,окутуучусуна кыңдебей баш ийип окуу учурунда талапты так аткаруу, өнөрдү жаман иштергеколдонбоо, алсыздарды коргоо, ырайымсыздыкка каршы туруу, чындыкты дайымбаалап, өзүң да чындыкта жашоо өңдүү эрежелер боюнча тарбиялык насааттардыкулагына кумдай куюп, муну турмушта сөзсүз колдонуу керектигин айтчу. Окуунун экинчи жылында Кытай чал Мыкыга кытай иероглифтеринүйрөтө баштады. Баягы ант алганда алып чыккан күрөң китепти кээде баштыгынаналып чыгып окуп калчу. Мыкы кийинчерээк байкады, атасы китептин баштан аяктүшүнбөй жаткансып кайта-кайта окуй берээрин. Китептин сырты булгарыдан, ичкибарактары болсо кандайдыр бир клей сыяктуу нерсеге катырылган жибек чүпүрөктөйтуюлчу. Сыртында жыландын жармысынын тилин соймоңдотуп турган сүрөтү бар болчу. Ар бир тамга кашкая ак сыр сыяктуу боек менен жазылган эле. Айрым барактарындаадамдын жылаңач дене түзүлүшү жана миң сандаган чекиттер, айрым барактарындажердин, үңкүрдүн жарымысы жок түшүнүксүз картасы, акыркы барагында жарымкаалганын сүрөтү боло турган. Мыкыга кытай тамгасын иероглифти үйрөнүү өтөоорго турчу болду. Тамга окуугуча кандай оор көнүгүү болсо да үйрөнүүгө макул эле. Муну сезген окутуучусу кыжалаттанып көңүл коюусун талап кылчу. Бир бөлүгүн да толук үйрөнөалбадым. Секирсе чимирилип барып үйдүн төбөсүн тебе алган,ажыдаарча оозунан жалын чыгарып бир метр алыстан туруп ширеңкенин кабын учураурган окутуучусу ушинтип айтса Мыкынын башы кеңгирей түшчү. Окутуучусу биртопко үнсүз ойлуу отурду да мунун жообун угууга сен али даяр эмессиң. Акылыңды да өстүрүшүң керек. Учуру келгенде өзүмайтам деп койду. Кийин чындыгында өзү айтты, бирок толук айтууга жетишпей,сырдын жарымын өзү менен алып кете берди. Мына эми, ошол окутуучусу Кадыр атаайтууга үлгүрбөй калган табышмактуу сырдын түйүнүн чечүүгө белсене киришип,керек болсо бүт өмүрүн жумшаганы турат. Ойлогон ишти баштоого 7200 доллар өтө аз болоорун эсептепэки жүзүн майда керектөөлөрүнө деп чөнтөгүнө салып 7 миңин катып койду. Спиртинин көбүнМыкыга саттырчу болду. Мыкыга машинасын айдатып кийинки кездерде шоферундай уруна баштады. Тирешкен жерде бир нерсеге жарасаң болду. Бирөө катураак бирмуштап койсо чимкиригиң акпайбы? Дене түзүлүшүң түзүк эле, коркок болбосоң болдудеп калчу. Аз жерденэсимди жогото сактапмын. Мыкы ошол замат ишти жыйнаштыруу керек экенин сезди. Узартса кеч болуп калышымүмкүн. Тигил көзү чалыркүрсүйгөн неме экен ооздон ары берип калды эле Мыкы топудай учту. Топтошуп карап тургандаркыраан- катка каткырып жиберишти. Ушуну гана күткөн Мыкы көздөн кайым болду. Менмин депдардаңдап турган жыйырмасын беш минутага жеткирбей таш-талканын чыгара сулатыпсалуучу жигит атайлап анткорсуганын бири да сезген жок. Кандайча кол салуунун жолдорун мурда эле бир нечежолу караштырып чыгып пландап койгон. Бийик дубалдан дабышсыз секирип түшүп эшик алдындагы кайтаруучу отурганкичинекей будканын жарымы ачылган эшигинен караса колго көтөргөн кичинекейтелевизорду маңдайына коюп алып жыргап секс кино көрүп отурган экен. Артынандабышсыз келип эки кулактын алдына манжалары менен сайганда башы шылк дейтүшүп, коңурук тартып кирди. Кирип келип уктап жаткан Колясын көрүп бир кадам аттай электе өзү полго сулады. Кара көлөкө жылт коюп офистин ичине кирди. Туалеттен чыгып келаткан бирөөсүменен бетме-бет келе түштү. Жүрөк тушуна урулган, удаа эле эки кулакка эки колдун алаканы менен урулгансоккудан чалкасынан түшүп калды. Кара кийимчен автоматтын оозун чекесине такады да: - Кош бол келесоом - деди. Иштин тамаша эмес экенин сезген Шеф: - Токтой тур, сейфти өзүм ачып бербесем сен шрифтеринбилбейсиң. Каалаганыңды бүт ал болгону тирүү калтыр - деди үнү калтырай. Шеф колдору калчылдап атып сейфти араң ачты. Эсинекелсе ак халатчандар тегеректеп туруптур. Кара көлөкө тыкан кыймылдап сейфтеги тиреле жыйылгандолларлар менен сомдорду ийиндегичи бар сумкасына шыкай салды да ордунан турупавтоматты Шефтин столунун үстүнө таштап шыпылдай басып эшикке бет алды. Темирдарбазаны ичинен ачып шашылбай чыкты да караңгылыкка сиңди. Күтүп турган так келгенде саатын караса туптуура 15минута убакыт өткөн экен. Мыкы эки күндөн кийин гана сумканын ичиндегини санады. Мынчалык ири сумманы күткөн эмес. Ал түгүл шектене турган бирөө жарымы датабылбады. Ички иштер органында иштегендер да жөн калбай, а түгүлтүрлүү шылтоолор менен кысым көргөн министр да отставкага кетти. Мына-мынакызматтан көтөрүлөм деп турган Азим тескерисинче бөлүмдүн начальнигиненкылмышкерлерди издөө группасынын тергөөчүсү болуп калды. Жарым жыл изилдеп биржигит таппаганына ызаланган Азим. Астын элестетүү мүмкүн эмес эле. Кандайда болсо Кадыр атанын айтканын, окутуучусунун астындагы шертин аткаруу турду. Ан үчүн Кытай ирреглифин окуганга жетишишип тилин суудай билиш керек. Кыргызстандын жогорку окуу жайлары чыгыш илимин үйрөтүүнү жаңы баштагандыктантүзүк базалары жок. Жөн эле мезгилин жоготот. Москва, Ленинград, Владивосток мына ушул үч шаардын бириндебилим алсам анан кандай да болсо Кытайга өтсөм, калганын турмуш өзү көрсөтөрдеп чечти. Чоң жолго чыгардын астында атын өзгөртүп жаңы паспорт алды. Талаатүздө жүргөндө улутумдун аты өчпөсүн деп Кыргыз-Шаа деген атты өзүнө өзү койду. Шаа - деген жыландын пири дегенди кичине кезинде укканы бар. Тигил ийнинкуушуруп койду да басып кетти. Шаанын максаты гүл сатуу деле эмес болчу. Долларын билгизбейалып жүрүүнүн жолун ушинтип тапкан. Вагондор ордунан козголуп улам күчөп, улам күүлөнүп астыгазымырап жөнөдү. Кайрылып качан келери белгисиз. Деги аман кайрылабы же сөөгү белгисиз жердекалабы десең. Ишти чойгудай ортоготүшкөн киши болбоду. Ошентип эк айдын аралыгында соту бүтүпэркиндиктен он төрт жылга айрылып кете берди. Анда бир айча отурбай Карагандага айдады. Баш аягы жүздөн ашык киши этапболуп барышты. Бишкектен Анда Фрунзе деп аталчу Карагандага жеткичекөрбөгөндү көрүштү. Бир кишилик орунга үчтөн кылып тыгып таштаганы аз келгенсипар бир станцияга токтошот. Улам эле алардын вагонун үзүп таштап кетет. Ошентип бир күндө жетчү Карагандага төрт күн дегенде араң жетишти. Түрмөгө түштүң сени адам катары эсептебей калаарын Кемел ошондобилди. Карагандага түн ичинде келишти. Жолдо ит көрбөгөн азапты көрүпараң келишкен эмелер жатаканаларына бөлүнүшөөрү менен эле уйкуга кетишкен. Катуутийген муштумдан ызасы кайнай түшкөн Кемел ордунан илбирстей ыргып туруп,жаткан нарынан жерге секирип түштү. Маңдайында далдайган кавказдык жалжайып күлүп туруптур. Колу менен бычакты катуу кагыпжиберип, табарсыкка тепти эле тигинин колунан бычагы ыргып, жан жерин бүрүшүпкармаган боюнча ордунда чимирилип-чимирилип кетти. Так чыкыйга бир урду элебашы менен жер сүзө жыгылды. Кемелди көздөйжулунуп келаткан дагы эки жигит орундарында туруп калышты. Кемел светтинжарыгынан бою ортодон жогорураак, чымыр денелүү кашка баш кишини эми көрдү. Экөөнүн көздөрү чагылыша түштү. Көздөрү тим эле жыландыкындай заардуу экен. Бөрү тиктешке салып Кемел да жалтанган жок. Жөн гана таанышып учурашалы дегенбиз. Күтүүсүз кол салып жүрбөсүн депКемел боюн жыйрып секирүүчү илбирстей түйүлө түштү да: - Чырды биз баштаган жокпуз. Ал эмиучурашууга эртең да убакыт табылмак. Экөөнүн көздөрү дагы чагылыша түштү. Чыгып баратып жанында жүргөн жигиттерине тигилердида сүйрөй чыккыла деди катуу соккудан али толук эстерине келе албай тоңкочуктапжаткан берки экөө жакка башын жаңсай. Алар чыгып кетээри менен чогуу жаткандар Кемелди тегеректейкалышты. Болору болду дешип эшикти ичинен бекем бекитип туруп, жарым сааттанкезек менен эртең мененки подемго чейин күзөтүп чыгышмай болушту. Чогуу келишкентың жигиттер биригишип эмне болсо да Кемелге арка-жөлөк болуп берүүгөубадалашышты. Атың аткыча бүт лагерге бир ай өтпөй союздагы түрмөгө дүңк дейтурган иш жасадың. Бул Пахан атактуулардын атактуусу. Молдовановкадагы түрмөдөн, түрмө тартиби пахан жөнүндөуккан. Сибир бүт эле түрмө, кайсыл жеринетүшөсүңөр, буйруктан. Бары бир этап болуп кетишчү катуурежимдегилерге, өзгөчө киши өлтүрүп түшкөндөргө ал жерде сый гана мамилеболоорун Кемел билген эмес. Минтип түн ортосунда келип тургузарын, анысы аз келгенсип бетке муштаттыраарын күтпөгөн. Болгондо да 14 жылга, катуу режим менен. Менин аянар жерим жок. Булардын тынчын эч ким бузган жок. Жалгыз жибербейли эмне болсода чогуу көрөлү дешип тандалган он жигит кошо жөнөштү. Бир этап болуп келгенжүздөн ашык кишиге тымызын кабар жиберилди. Жалгыз Кемелди талоонго калтырбайлы деген. Пахан Кемелди отузга чукул жигити менен күтүп туруптур. Экитарап бетме-бет келгенде бирин-бири көздөрү менен ата тиктешип калышты. Сөздү Пахан баштады: - Кемел кел мындай, мага баш ийип, айтканыма көнө турганболсоң тынч калабыз. Анда мен сени жакын жигиттеримдин бири катары кабыл алам. Жок көнбөйт экенсиң күч сынашууга туура келет. Кандай дейсиң сөз сенде деди. Оң колун койнуна катып араадан жасалганбилектей канжарын мыжып турган эле. Бир кдам астыга чыгып, - Менин бир гана талабым бар. Эгер менин бул талабыма макул болбосоңор күч сынашууга даярмын деди чечкиндүү. Кара жылан кичине ойлонуп үнсүз туруп калды да. Туура бир сааттан кийинтак ушул жерден жолугушалы - деди да артына бурулду. Жалпы лагердеги абал бирнерсе күткөндөй тынч. Кемел менен мушташса Пахандын оң колу болгон кавказдык жигитмушташат. Киши өлтүрүп экинчи жолу түшүшү. Дзюдо күрөшүнүн чебери деген кабар беришти. Беталган жагынан кайтпаган албуут долулугу, өжөрлүгү кармап күчү ташкындап чыкты. Туура болжошкон учурда кайра жанагы жерден жолугушушту. Менин биринчи адамым болуш үчүн эмгекөтөш керек. Тирешүүдөн өмүрүңдөн айрылып калышың мүмкүн... Кемел тигинин сөзүнбөлө: - Көп акыйнек айтышуунун кереги жок ишке өтөлү. Бул жерде эреже жок. Өмүрүңөргө эч ким кепил болбойт. Өлсөңөр өз ажалы менен өлдү деп ушул жерде тургандын баары күбө өтүп коебуз. Кана эмесе ортого чыккыла да баштай бергиле. Эскертип коеюн эки тараптан теңортого түшүп эч кимдин болушууга акысы жок. Ким болушууга аракет кылса мына булканжар жүрөгүнө кадалат деди да узундугу карышча келген канжарды жанындагыстолбага сайып койду. Кемел күрмөсүн чечип свитерчен болду. БоюКемелдикинен пасыраак, кейпи 1,84-1,85 болсо керек, көкүрөгүндө бычактын тырыгыбар. Чымыр денелүү неме экен. Кемелдин бою 1,90 эле, салмагы 90 кг. Кантсе да түрмө менен санаа бир аз аздырып койгону болбосо формасын жогото делеэлек болчу. Тигинин да белинде чоңдугуушунча бар бычак салпактап жүргөн эле. Тирүү калтырсаң акыры түбүңө жетет. Экөө ортодо бука тооруш кылып бир айланып чыгышты дабирин-бири качырып сала беришти. Тигил илбирстей секирип келип Кемелди муштумшилтетпей дзюдонун ыкмасына салып көтөрүп урсам деди эле. Кемел шарт буйтапбаратып көкүрөккө, карууга, кулактын астына, удаа үч жолу муштап өткөнгөүлгүрдү. Муштумдар көздөгөн жерге жетпесе да тигинин көзүнөн чаар чымын учуп,муштум эмес темир тийгендей боло түштү. Өжөрлөнө түшүп канжарын сууруп алды. Атайын бөлүк деген атайын бөлүк, жанды коргоого жанадушманыңды жок кылууга үч жыл ичинде мыкты эле каныктырган. Экинчи качырышууда бычак шилтеген тигинин колу аркасынакайрыла түштү да боор тушка муштум менен кыска сокку жеди. Эси эңгирей түшүпөзүнө келгиче экинчи сокку табарсыкка удаа эле ээке тийди. Болду окшойт деп турган Кемел тигинин ачуу үнүн укканда өзүнкармай албай калды. Кайрат кылганы менен коргонууга жарабай калган неменинчыкыйына оң муштуму ошол эле маалда бооруна сол муштуму кадала түштү. Тигилыргып барып башы карга сайыла түштү да оозунан кан атып кетти. Тегеректегендер Кемелди үрпөйө карап калышты. Адамды муштап өлтүрүп койгондукөрүшө электер бар эле. Күтүүсүздөн эле Паханчечинип кирди. Ар бирибиздин ордубузду так ажыратып алалы. Болбососенин даңкың менин кадыр-баркымды да басып салат деди да, ортого чыга келип,кандайдыр бир бийди бийлеп кирди. Карда жылаңайлакчан болуп бут кийимин чечипкойду. Анда чыгыш күрөшүнүн түрлөрү болгон, ушу, каратэ өңдүүлөр союздунаймагында тыюу салынып элдин бул ыкмалар жөнүндө түшүнүгү жок болчу. Өзү да жашыруун тренери менен машыгып калчу. Чыгыш күрөшүнүн чеберлеринеөздөрүндөй гана чеберлер туруштук бербесе өтө коркунучтуу болоорун далайэшиткен. Чыгыш күрөшүнүн бийин бийлеп жатканын шак түшүндү да илбирстей ийилипсак болуп калды. Экөөнүн кармашы көпкө созулду. Муштумдар да буттар дамерчемдүү жерге даана тийбей аба жарып ышкырып өтүп жатты. Кантсе да үч айдан берки көк шорпо алын соруп койгон эле. Жашы кыркка таяп калса дажап-жаш жигиттей чапчаң. Кар үстүндө мышыктай секирип, жыландай туйлап жүрөт. Оңтой келгенде Кемелдин муштуму чыкыйга шак дей түшкөндө экиметрче учуп кетти да кайра түйүлө секирип тура калды. Эсине толук келгиче экинчи согончогу чыкыйына тийгендебети менен кар сугуна кулады. Ордунан тамтаңдап турганы менен эсине толуккелалбай жер айланкөчөк атып жүрөгү айланып кускусу келип чыкты. Каражылан Игорду чакырды да Кемелди кайра алпарып жайгаштырышты, жанына бешжигит алып күнү-түнү жанынан чыкпай кайтарышты. Өз ордуңду нак эмгегиң менен татыктуу жеңипалдың. Кемелди Игорь баш болгон жигиттер мындан ары жашай турганжайына алпарды. Төркү бөлмөдө Пахан өзү жалгыз жатат экен андан кийинки бөлмөдөКемел менен Игорь жайгашты. Атайын тамак иче турган, эс алып отура турганбөлмөлөрү өзүнчө лагердегидей нар эмес диван кроваттар коюлган. Таптаза акталган жайды көргөндө Кемел түрмөдөн чыгып үйгө келгендейболо түштү. Бир жумача Пахан Кемелди эс ал өзүңө кел деп эч ишинеаралаштырган жок. Эртеси эле түрмөнүн склад башчысы келип Кемел менен Игордунразмерлерин алып кетти да эки сыйра жапжаңы кийим өтүгүнөн бери апкелип берип,эскисин алып кетти. Тамакка жалпы түрмөчүлөр ичкен ашканага барышпайт экен. Турган үйлөрүнүн бир бөлмөсүндө даярдап берет. Эми тамактын түрүн айтпа. Эркиндикте жүрүп да Кемел мындай түрлөп тамактанчу эмес. Арадан эки жумача өткөндөн кийин Пахан Кемел мененжай отуруп сыр бөлүштү. Эчаккоторулуш керек эле мен үч айга ушул жерде болууну сурангам. Ал жактагы зоналарбири- бири менен бекем байланышта. Ар бир зонанын өз Паханы болгону менен жалпыбаары биригип келип баш ийген бирөө бар. Ал жеке эле бүткүл Сибирдеги түрмөлөрдү эмес кылмышкерлердүйнөсүн да башкарат. Биз бул жактан этап болуп барганда мына ошол адам мененбеттешебиз. Анын ордун алыш үчүн мен түрмөгө түштүм. Ортодо сен чыга калып иштитатаалдаштырып жибердиң. Мен өзүмдүн жанымда дайыма жүрө турган жана мен үчүнөмүрүн кыйууга даяр жигиттерди топтодум эле. Эми минтип бузулуп отурат. Алтүгүл өз сөзүмө өзүм да ишене албайм. Анткени мен сиз жөнүндө эч нерсе билбейм. Сиз мен жөнүндө толук билбейсиз. Таанышканыбызга эки жумадан аша элек. Бир ганаишенимдүү айтарым тигил зонага которулуп барганыбызда мен сиз тарапта боломжана сатып кетпейм, бул менин эркектик сөзүм. Пахан экөө тиктеше түштү. Ошол күндөн баштап тандалган отуз жигит күн сайын 4-5сааттан машыга башташты. Машыгууну Пахан өзү өткөрчү болду. Кемел менен элденбөлөк өзүнчө да 2-3 сааттан машыгат. Кемелге чыгыш күрөшүнүн ыктарын үйрөтөт. Кемелдин өзгөчө бөлүктө кызмат өтөп жүргөндөгү үйрөнгөн ыктарынашамдагайлыгына, тубаса кара күчүнө ыраазы болуп жүрдү. Бара көрөлү деди Кемел тартынбай. Эки айдын ичиндеэле мыкты тамактануулардан жана тынымсыз машыгуудан жаш организми баягычемпионаттарга катышып жүргөндөгүдөй формасына келип өзүн толук кайраттуу сезипкалган эле. Сөзсүз кан төгүлөт болуш керек. Менименен беттешээрин билип ал да үч айдан бери тынымсыз даярданып жатат. Чыгыш күрөштөрүнүн жеткен чебери. Ошолчалды жеңсек калганы жеңилге турчудай. Эмитен эскертейин ал чал менен сен беттешесиң. Өзгөчө аяр болбосоң сенинжаштыгыңды, аңкоолугуңду пайдаланып, өлөсөлү чал болумуш болуп туруп сенинжүрөгүңдү үзө урушу толук мүмкүн. Бир эле мисал: өткөндө экөөбүз мушташыпжатканда мен атайлап сенин муштумуңду чыкыйыма кое бердим. Эсим оой түшкөн кейипте сендиректемиш болуп калсам сен түйүлгөнбоюңду жайып жибердиң да менин соккуларымдан коргоно албай калдың. Чыгышкүрөшүндө мындай куулук өтө көп. Болбосо эртең, биржылдан кийин, он жылдан кийин эмне болоорубузду так билип, өз тагдырыбыздыөзүбүз көрө билгенде жашоонун кызыкчылыгы болмок эмес экен. Тагдырыбызга эмнежазылганын билбей астыга максат коюп, ага жетем деп жулунганыбыз менен биздинкүнүмдүк жашообуз кызык экен го. Кудай пендесинин жүрөгүнө улуу үмүттүн отунсалып аны жакшылык менен байланыштырып койгондуктан башына кандай ганакыйынчылыктар түшпөсүн, жана ооруп кандай гана кыйналбасын тириликке умтулаттура. Мына ушул улуу үмүт отунун жакшылык менен байланышы үзүлүп өчкөндө жанденеден оңой чыгып кетет окшобойбу. Муну Кемел түрмөнүн даамын татып жүрүп көп ойлонду. Кече эле эркиндикте жүргөндө өзүнүн келечегин миңдеген көрүүчүлөр толгонзалдарда булгары мээлейчен даңкка бөлөнүп жүргөнүн элестетчү. Кана эми ошонун бири жок бытчыт болуп кетти. Үмүт болсо дагы деле алдыга сүйрөп астыдагы түпсүзкараңгылыктан жарык изде дейт. Аракет кылып жанталашсаң бир жолун табасың дейт. Эх дүйнө ай табышмагың түгөнбөс. Ошондо да тымызын издеттирүүнү токтоттурган жок. Демек астыда эки максат. Бири жыландын сыры жазылган эки китепти тең табыш,экинчиси Протезди колдон келишинче эртерээк таап көзүн тазалаш. Эгер колдон чыкса өмүрдөн да, байлыктан да, баарынан айрылат. Азияттын буга акылы жетип турду. Жылан ошондо эле Казакстанда же Өзбекстанда экенин уккан. Ал эми китептер жөнүндө жарытылуу эч нерсе укпаптыр. Анда терең маани берипкызыккан да эмес. Кытайда легендалар көп айтылат. Ошолордун бири катары ганакабыл алып койгон. Эми эски байланыштарына чыгып тымызын иликтетүүнү кайраданбашташы керек. Ал үчүн ишенимдүү жигиттеринин бирин Кытайга жибергени оң болгонтурат. Экөөнүн тең издегени бир гана нерсе. Жыландын сыры катылган китеп. Алтындын буусунакарматылган алкактуу тегерек көз айнек тагынып алган. Чыныгы жашын билгендерЛиге элүүнү араң бергидей. Кырк жылдан ашык өмүрүн жалаң Бриллиант жылан мененанын сыры жазылган китепти издөөгө жумшады. Жанына тынчтык бербеген бултүйшүккө түшүнүүнүн себеби китептин экинчи бөлүгү Лиде. Билишинче жетинчиатасынан бери колдон колго өтүп келатат. Китеп бир нече жолу бириге турганболуп, бирок адамдагы эң кымбат нерсени бири-бирине ыраа көрбөө кызганычынанэкиге бөлүнүп ортодо кан төгүлгөн салгылашуулар жүргөн. Кийинки жүз жылдатаптакыр дайны чыкпай кеткен китептин бөлүгүн издөөдө, сары изине чөп салып тынымсызаракеттенип жүрүп Ли акыры анын Кадыр аттуу кыргыздын колунда экенин, Кадырболсо эртедир-кечтир китепти издөөчүлөр аны табышаарын билип жашы картайгандаКыргызстанга өтө качканын так билгендиктен Кыргызстанга келип отурат. Ли үчүнКыргызстанга келүү анчалык деле оорго турган жок. Кытайдын жеке ишканаларычыгарган майда товарларды соодалаган бизнесмендерге кошулду да катардагыкоммерсант болуп келе берди. Кыргызстанга келери менен айылдардан жүн, теричогулткандарга кошулуп кыдырып кетти. Ли кыргыздар уруу-урууга бөлүнөөрүн, уруулар өз-өзүнчө аймактарды ээлеп чогуу жашаарын, бири-бири менен байланыштаболушаарын окуп үйрөнгөн. Жыл айланбай Кадыр чал жашаган айылда да тапты. Тилекке каршы Кадыр чалдын өлгөнүнө беш жылдын жүзү болуп кеткен экен. Кадыр чалтурган мурдагы үй азыр май чыгаруучу чакан завод болуп калыптыр. Ли айылданкетпей көпкө байырлады. Өзүн Кадыр чалдын Кытайда жүргөндөгү жакын досу элемдеп койду. Канчалык астыртан сурамжыласа да китеп жөнүндө эч нерсе уга албады. Кадыр акыркы жылдары Мыкы деген жетим баланы өзүнө үйүр кылып көп жардам берипжүргөнүн уккандан кийин иштин жайын түшүндү. Кылымдардан бери өчпөй келаткансырды Кадыр өзү менен ала кетиши мүмкүн эмес. Демек китеп Мыкынын колунда. Мынажетем мына жетем деген сайын жаны жай таппаган Ли Мыкыны Бишкектен табам годеген тилеги таш капты. Кумга сиңген суудай дайынсыз. Кыргыздардын улуттукөзгөчөлүгүн ондогон жылдар бою окуп үйрөнгөн Ли Мыкынын айылдаштары, классташтеңтуштары, акыры жок дегенде бир тууган карындашы аркылуу болсо да табам депойлогон. Акыркы үч жылдын ичинде Мыкы тууралуу эч кимиси эч нерсе билбейт экен. Бир тууган карындашы болсо буркурап ыйлап тирүүлөй айрылдым, милицияга издөөсалдырсам да дайынсыз дейт. Эч арамдык ойлобогон, эмнени болсо ачык айтканкыргыз улутунун өкүлдөрү таза чындыкты айтып жатышканын Ли туюп турду. Кадырчал бекер чал болбогонун, Мыкыга көп нерсе үйрөткөнүн, китептин баасы өмүрүнөтете экенин Мыкы жакшы билерин Ли түшүндү. Жүрөгү сыздап ооруп жумалап өзүнөкеле албай жүрдү. Лини ооруткан бир гана нерсе Мыкынын жаштыгы, өзүнүн болсожетимишке жашы таяп картайып бараткандыгы болчу. Мыкыны издөөнүн кереги жокэкенине да түшүндү. Тескерисинче эми Мыкы Лини өзү издеп келмек. Шашылыш кайраКытайга барып Мыкыны тосуп алуу үчүн даярдануу керек. Күнбү-түнбү пайда болушункүтүү керек. Балким Мыкы мунун сыртынан аңдып таптакыр алсырап картайышынкүтүшү да мүмкүн. Ушул кезге чейин өзүндөгү китепти кимге калтырарын, мураскорун таба элек. Өзүнүн уулдарынын ичинен татыктуусу жок. Күнүмдүк жеңилакчанын артынан кубалап кетишти. Эмне кылар айласын таппай келатты. Кызына калтырайын десе мурас боюнча кызы үй-бүлөөлүккызыкчылыктан мурастын кызыкчылыгын жогору коюшу керек. Кызынын бүт өмүрүн түйшүккө салып бактысын бузабы. Эгер эркек болгондо иш башка эле. Татыксыз уулдарына калтырса көзү өтсө кимбиринчи акчанын же алтындын четин кылтыйтса ойлонбой туруп сатып жиберишет. Эң башыкысы ооздору ачык. Көрүнгөн жерде келжирей беришипөздөрүн- өздөрү салып беришет. Кытайга кайтып бараткан жолдо Ли так ушундайтатаал суроолорго баш катырып баратты. Ааламдын биз жер деп атап жүргөнбир жылдызынан бүткүл жаратылышына өзгөртүү киргизет. Ал адамдын жана анын укумтукумунун аты 18 миң ааламга белгилүү болот. Китеп бириккен күндөн баштап бугачейинки эч бир илим-билимге белгисиз, адам баласынын акылы жете элек жети сырачылат. Китеп бириккен күндөн баштап өзүндөгү сырдын ачылышы менен калган IIсырды ачуучу ачкыч катылган бриллиант жыланды өзүнө кудуреттүү күчү менен тартабаштайт. Үч жыл аралыгында бриллиант жылан китептин ээсинин колуна келет. Анданэч ким тартып алалбайт, эч ким тоскоолдук да кыла албайт. Балким бул кытай тилинде мындан даокумдуу, мындан да сырдуу туюлар. Кыскасы китептин ээлеринин бриллиант жыланданмурда бирин-бири издеп жүрүшүнүн түйүнү ушунда болсо керек. Паханбаш болгон алтымыштан ашык жигит кадимки эле жүргүнчүлөр түшүүчү вагон мененбарышты. Барышкандан кийин эки жумаданашык орун талашкан эки Пахандар жалаң гана сүйлөшүүлөрдү жүргүзүп жатышты. Экиден гана телохранителдери менен келишет да терезелери жок бир гана эшиги барэки орунтук бир столдон башка эч нерсе коюлбаган дубалдарына да эч нерсеилинбеген атайын даярдалган бөлмөдө эч кимди катыштырбай көзмө-көз сүйлөшүшөт. Эч кандай кагаз-калем да жок жалаң сөз гана. Экөө тең тамеки чекпейт, нашаатартышпайт. Үч-төрт саат бою эмне сүйлөшүшөт сыртта турган төртөөнө ичинен дасыртына да калың каптама урулган эшиктен эч нерсе угулбайт. Отураар орунтук дажок тикеден тик турган төртөө ооздогу бөлмөдө канча болсо да күтүшөт. Күткөндөда ар бир секунданын өтмөгү тозок болуп бири-биринен көздөрүн алышпай аңдышып,кулактарын ич тараптан албай тыңшап, кандай кабар угулуп калат деп күтүшөт. Бири- бири менен да сүйлөшүшпөйт. Сөзгө алаксыса ичтен чыккан буйрукту укпайкалуулары мүмкүн. Бул өмүрдөн айрылганга тете. Кемел мурда уккандай тигил Пахандын биринчи телохранителикалмак экен. Алтымыштарга чыгып калган деп айтууга мүмкүн эмес. Шыңга бойлуукакчыйган адам экен. Чачын жалтырата кырдырып койгон. Чекесиндеги кабат-кабатбырыш гана жашы өтүп калганын билгизбесе сурмалуу көздөрүнүн тереңинде карегиилбирстикиндей жылтылдайт, ичке кара муруту ээгине жете салаңдап турат. Денесинде бир да ашык эт жок сөөктөн жана тарамыштан тургандай. Басканыжепжеңил буту жерге тийбей эле каалгып бараткансыйт. Бою 1,75тин тегерегиндеболгону менен салмагы көп болсо 70 килограммча болсо керек. Колдорунун сөөктөрүшадылуу келип муундарынын сырты чор болуп чокмороктошуп турганы бетон дубалдыже ташты жалаң муштуму менен муштагылап машыгарын айгенелеп тургансыйт. Мистейген дайыма бир калыпта өзгөрүүсүз турган өңү сүрүнө сүр кошот. Түрмөгө да дайым чогуу түшүп чогуу чыгышатэкен. Далылары көмкөргөн эки казандай, ар бир колу өзүнчө эле күрөк. Болгону жашы өтүп калыптыр. Алтымыштан ашканыбилинип, эти оор тартып семирип кеткен. Салмагы 130-150 килону жөн элебасчудай. Көздөрүн жүлжүйтүп тиктеген адаты бар экен. Акыры эки Пахан бир чечимге келишти. Ишти тынчтык мененбүтүрүүгө болбой каллды. Мушташ бир жагы жеңилдим деп багынмайын, жеөлмөйүн улантылат. Эгер кимиси жеңсе Пахан жеңген телохранитель мененмушташууну же жеңген тараптын талаптарына көнүүнү өзү чечет. Телохранителдердинэкөө тең иштен чыкса Пахандар чыгат же өз ара келишимге келишет. Көпчүлүктүаралаштырып ашыкча кан төгүүнү эки тарап тең каалабады. Эрөөл үч күндөн кийин атайын даярдалган жайда өтө турганболду. Куралдан экиден бычак гана алууга шартташышты. Беттешүү учурундаэрөөлчүлөргө эки тараптан тең эч ким болушпайт. Кошумча курал бергенге же өзүменен ала чыкканга да болбойт. Аталган шарттарды бузган тарап катуу жаза алат. Пахандар жетиден гана жигит ээрчитип барышмай болушту. Дайыма өзү менен ала жүргөн догдурун чакырып Кемел мурда өмүрүндө укпаган дабилбеген иш жасатты. Жука үлбүрөгөн түзсүз пластинканы Кемелдин көзүнүн ичкиайланасын ченеп чыгышып тууралап салышты. Кемел көзүн ачып жуумп көрүпкичине- кичине кирпиктери кычыштыргансыганды сезбесе эч нерсе сезген жок. Эгер жеңилип баратса ошол дарыны каршылашынынкөзүнө чачып жиберет экен тигинин көзү көрбөй калганда оп оңой гана өлтүрүпкете берет - дейт. Дары өтө түзсүз жана чаң сыяктуу майда болгондуктаналысырактан карап тургандарга көрүнбөйт дагы экен. Мына ошондуктан астына аладайындандым эле. Пластинка сенин карегиңе дары өткөзбөй сактайт. Калганын өзүңда аарчып алууга үлгүрөсүң. Эң башкысы эгер дары чачса көзүң көрбөй калгансыпкууланып кал да жакын келгенде мүмкүнчүлүктү колдон чыгарба. Үч күнгө чейинкөзүң пластинкага кадимкидей көнүп калат - деди. Куулукту-арамчылыкты жининдей көргөн Кемел турмуш-жашоожалаң карандай чындыктан турбасын түрмөгө түшкөндөн бери түшүнө баштаган. Убакыт келип беттешүүгө чыгарына үч саатча калганда догдурдагы келип көзүндөгү пластинканы дагы бир сыйра кылдат текшерди. Кемел чын элекөзүндө эч нерсе жоктой болуп көнүп калган эле. Мындай дары күчүнөэки эсе күч кошуп, чарчатып-чаалыктырбасын уккан. Беттешүү түбүн бетондоп туруп сырдап койгондон башка эчнерсе жок спорт залда өтө турган болду. Көрүүчүлөр экинчи кабаттагы балкондотурушмакчы. Экөө ичкери кирери менен эшик бекитилет да эки тараптан экиден төртжигит кайтарып турат. Пахандар эки карама-каршы балкондо жетиден жигиттерименен отурат. Түрмөлөрдүн начальниктери баш болгон отузга чукул адам өзүнчөбалкондо. Беттешүү жөнүндө эчак угулгандыктан өтө жогорку даражадагы аскеркызматындагы кызыктар көрүүчүлөр да. Белине чейин чечинип жазы кайыш курга узундугу билектейболгон бычактарды байлап жатканда Кемелдин каны дүргүп жүрөк опкоолжусу жокболуп кыжырлануусу күчөп тезирээк беттешүүнү самай баштаганын туйду. Кейпи дарыбоюна тарап өз таасирин бере баштады көрүнөт. Эң башкысы коргоно бил. Алгачкы соккуларына туш болбой буйта. Ал беш кыштыкатарынан коюп туруп бир уруп сындырган желмогуз. Таамай соккусу тийсе башың бычырапкетет. Эң башкысы өзүңдү-өзүң алдап мен кыйыныраак көрүнөм деген жаманделөөрүгө алдырба. Душманыңдын жаны үзүлмөйүн же колун көтөрүүгө дарманы келбейжеңилдим демейин ар кыймылына сак бол, - деп какшачу. Сенин көзүңө дары чачкандакөзүң көрбөгөн кишиче сендиректей түш да оңтоюн келтирип туруп бычакты жүрөгүнөур. Белдерине чейин жылаңач, курларына экиден бычак байланышып, жука трико кийген экөө ортого чыгышты. Алгач тооруша бири-бирине үч метрчеликалыстыкта айланып чыгышты. Чагылгандын бүткөн бою бүт тарамыш экен. Бийчилерчебутунун учу менен басып жүрдү. Жерге буту тиелекте экинчи-үчүнүчүсоккулар башталды. Колдору кылычтай зып-зып десе, буттары көзгө илешпейт. Кемелапкарый түшүп барып өзүнө келди. Кармаш күчөгөнсайын денеси пружинадай түйүлө баштады. Коргоно бербестен сокку да ургангаөттү. Кармаш эки саатка жакынсозулса да эч кимиси белдериндеги бычактарды кынынан суурушпады. Муштумдар, жебуттар чала тийип сүрүп кеткен денелер канталап экөө тең нымшып тердеп чыгышты. Чагылган эки-үчала салып барып тура калып оң буту менен жакшы таканчыктай албай жатканынбилгизбөөгө аракеттенгени менен адатынча кайра удаа-удаа чабуулга өтө алганжок. Кемел муштумунун сөөкөтөрү зыркырай түшкөнүнөн улам тигинин томугу оңбойкалганын түшүндү. Чагылган кайра чабуулга өттү. Оң колукөздөрүнүн түбүнөн шуу өткөндө бетине түзсүз чаң чачылганын Кемел даана сезди. Көздөрү кадимкидей көрүп турса да бир нерсени түшүнбөй калган кишиче эки жагынкарап көздөрүн ушалап туруп калды. Белиндеги курга байланган эки бычакты теңкынынан сууруп алды да жан далбастай түшкөнсүп асты жагын карай максатсыз абажара шилтегилеп жиберди. Анан дабыш тыңшагансып делдейип буттарын талтайтакыймылсыз туруп калды. Кемелдин артист болуп жатканынэч кимиси сезген жок. Нечен жолу өзүн өлүмдөн алып калып далайдын жаныналууга жардам берген ыкмасы бул жолу да так иштедиби, жокпу аярлай Кемелдинкыймылын баамдай кичинеге туруп калды. Беттешкен адамдарынын көзүн чукуп, тилинсууруп өлтүргөнүнүн сыры шартта жок ыкма колдонгону эч кимге билинбесин дегениэле. Анын үстүнө көздүн карегине пластинка салуу андачет элде урунула баштаганы менен СССРде аты да угула элек болчу. Алгач оң колунмүрүсүнөн сындыра уруп, анан сол бутун тизеден сындырып туруп жанын алайын депчечти да артынан мерчемдүү жерге жакындап келип түйүлө секирди.